Я недостаточно компетентен, чтобы возражать авторам этого пособия, но подобного ответа на подобный вопрос я в жизни не встречал. "Сез Борисмы?" - Отвечают обычно "юк" (нет), а не "түгел" (не), хотя, если так ответят, никто не удивится...

Еще в бытовом общении (никак не в литературном), вместо "әйе" говорят ['ы'ы] - например, когда кто-то что-то рассказывает, а слушающий периодически это произносит, вроде как подтверждая, что он слушает, следит за его мыслью и согласен с тем, что он говорит.

Слово "исәнмесез" чаще произносят как "исәммесез", "исән бул" - как "исәм бул".

Казан - Татарстанның башкаласы - Казань - столица Татарстана

Отредактировано Elion (2009-03-25 00:20:41)

ӨЧЕНЧЕ ДӘРЕС

Исәнмесез!

I. Хәлләр ничек? Как дела?

Яхшы Хорошо
Бик яхшы Отлично
әйбәт Хорошо
Ярыйсы Ничего
Уртача Средне
Начар Плохо
Начар түгел Неплохо

а) — Галия, хәлләр ничек?
б) — Рәхмәт. Яхшы.
ә) — Хәлләр ничек, Азат?
б) — Рәхмәт. әйбәт.
б) — Хәлләр ничек, Алия туташ?
б) — Рәхмәт, Азат әфәнде, бик яхшы.
в) — Хәлләр ничек, Әнәс әфәнде?
б) — Рәхмәт, Салих әфәнде. Ярыйсы.
г) — Хәлләр ничек, Саша?
б) — Уртача.
д) — Хәлләр ничек, Айрат?
б) — Начар.
е) — Хәлләр ничек, Әдип?
б) — Рәхмәт. Начар түгел.

II. Нихәл? — Как дела?
а) — Нихәл, Рөстәм?
б) — Рәхмәт. Яхшы.
ә) — Нихәл, Гүзәл?
б) — Рәхмәт. Уртача.
б) — Нихәл, Гөлназ?
б) — Рәхмәт. Ярыйсы.

в) — Нихәл, Алмаз?
б) — Начар.

III. Ни хәлләр бар? — Как идут дела?
а) — Гүзәл, ни хәлләр бар?
б) — Рәхмәт, Азат. Яхшы.
ә) — Ни хәлләр бар, Айрат?
б) — Рәхмәт, Артур. Ярыйсы.
б) — Ни хәлләр бар, Булат?
б) — Начар.
в) — Камил, ни хәлләр бар?
б) — Рәхмәт. Бик яхшы.
г) — Галия, ни хәлләр бар?
б) — Рәхмәт, Азат әфәнде, уртача.

IV. Переходим к числительным.

бер — один җиде — семь
ике — два сигез — восемь
өч— три тугыз — девять
дүрт — четыре ун— десять
биш — пять унбер — одиннадцать
алты — шесть унике — двенадцать

V. Сәгать ничә? Который час? Сколько времени?

а) — Сәгать ничә?
б) — Бер. — Который час?
— Час.

ә) — Сәгать ничә?
б) — Ике. — Который час?
— Два.

б) — Сәгать ничә?
б) — өч. — Который час?
— Три.

в) — Сәгать ничә?
б) — Дүрт. — Который час?
— Четыре.

г) — Сәгать ничә?
б) — Биш. — Который час?
— Пять.

д) — Сәгать ничә?
б) — Алты. — Который час?.
— Шесть.

е) — Сәгать ничә?
б) — җиде
б) — Рәхмәт.. — Который час?
— Семь.
— Спасибо.

ж) — Сәгать ничә?
б) — Сигез.
б) — Рәхмәт. — Который час?
— Восемь.
— Спасибо.

җ) — Сәгать ничә?
б) — Тугыз.
б) — Рәхмәт. — Который час?
— Девять.
— Спасибо.

з) — Сәгать ничә?
б) — Ун.
б) — Рәхмәт. — Который час?
— Десять.
— Спасибо.

и) — Сәгать ничә?
б) — Унбер [умбер].
б) — Рәхмәт. — Который час?
— Одиннадцать.
— Спасибо.

к) — Сәгать ничә?
б) — Унике.
б) — Рәхмәт. — Который час?
— Двенадцать.
— Спасибо.

л) — Гүзәл, сәгать ничә?
б) — Бер.
б) — Рәхмәт. — Гузель, который час?
— Час.
— Спасибо.

м) — Гата, сәгать ничә?
б) — Сәгать ике.
б) — Рәхмәт. — Гата, который час?
— Два часа.
— Спасибо.

н) — Гөлшат, сәгать унмы?
б) — әйе. — Гульшат, десять часов?
— Да.

ћ) — Галя, сәгать дүртме?
б) — әйе, сәгать дүрт. — Галя, четыре часа?
— Да, четыре часа.

о) — Гөлназ, сәгать алтымы?
б) — Юк. п) — Гафу итегез, сәгать ничә?
) — Сәгать биш.

ө) — Гөлнара, сәгать сигезме?
б) — Юк, сәгать сигез түгел. Сәгать җиде. р) — Гафу итегез, сәгать ничә ?
) — Алты.
) — Рәхмәт.

III. Шулаймыни? — Разве?

а) — Гүзәл, сәгать ничә?
б) — Унбер.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе.
ә) — Рөстәм, сәгать ничә?
б) — Унике.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе.

IV. Белмим. — Не знаю.

Берни түгел — ничего, ничего не стоит, пожалуйста, не за что

а) — Гафу итегез, сәгать ничә?
б) — Белмим.
ә) — Гафу итегез, сәгать ничә?
б) — Ике.
б) — Рәхмәт.
б) — Берни түгел.
б) — Гафу ит, сәгать ничә?
б) — Ун.
б) — Рәхмәт.
б) — Берни түгел.
в) — Гафу итегез, сәгать ничә?
б) — Унике.
б) — О-о-о! Рәхмәт.
б) — Берни түгел.

V. Ничә? — Сколько?
Ничәнче? — Который по счету?

¦ -нче/-нчы, -енче/-ынчы — аффиксы
¦порядковых числительных

бер — один беренче — первый
ике — два икенче — второй
өч — три өченче — третий
дүрт — четыре дүртенче — четвертый
биш — пять бишенче — пятый
алты — шесть алтынчы — шестой
җиде — семь җиденче — седьмой
сигез — восемь сигезенче — восьмой
тугыз — девять тугызынчы — девятый
ун — десять унынчы — десятый
унбер — одиннадцать унберенче — одиннадцатый
унике — двенадцать уникенче — двенадцатый.

а) — Сәгать ничә? — Который час?
б) — Беренче. — Первый.

ә) — Сәгать ничә? — Который час?
б) — өченче. — Третий.

б) — Сәгать ничә? — Который час?
б) — җиденче. — Седьмой.

в) — Гафу ит, сәгать ничә? — Извини,который час?
б) — Беренче 5 минут. — Пять минут первого.

г ) — Гафу итегез, сәгать ничә? — Извините,который час?
б) — Икенче 10 минут. — Десять минут второго.

д) — Гафу итегез, сәгать ничә? — Извините,который час?
б) — өченче 11 минут. — Одиннадцать минут третьего.

VI. Сложные числа
Унбер — одиннадцать
Унике — двенадцать
Унөч — тринадцать
Ундүрт — четырнадцать
Унбиш — пятнадцать
Уналты — шестнадцать
Унҗиде — семнадцать
Унсигез — восемнадцать
Унтугыз — девятнадцать
Егерме — двадцать
Егерме бер — двадцать один
Егерме өч — двадцать три
Егерме биш — двадцать пять
Егерме җиде — двадцать семь
Егерме тугыз — двадцать девять
Утыз — тридцать

VII. Ярты — Половина

а) — Сәгать ничә?
б) — Беренче ярты.
б) — Сәгать ничә?
б) — Икенче ярты.
в) — Сәгать ничә?
б) — өченче ярты.
г) — Гафу итегез, сәгать ничә?
б) — Бишенче ярты.
д) — Гафу ит, сәгать ничә?
б) — Дүртенче ярты.
б) — Ой! Шулаймыни? Рәхмәт.
б) — Берни түгел.
Кабатлыйбыз (повторяем)!
Санамыш (считалка)
Тай — жеребенок. чыгып тай — вылетай;
Бер тай, ике тай, өч тай, дүрт тай, биш тай, алты тай, җиде тай, сигез тай, тугыз тай, ун тай — чыгып тай!
Чыпчык — воробей. очып чык — вылетай;
Бер чыпчык, ике чыпчык, өч чыпчык, дүрт чыпчык, биш чыпчык, алты чыпчык, җиде чыпчык, сигез чыпчык, тугыз чыпчык, ун чыпчык — очып чык!
Сөйләшәбез (говорим)!
а) — Сәлам! Хәлләр ничек, Азат?
б) — Яхшы, Булат. Рәхмәт.
б) — Син кайдан?
б) — Университеттан.
б) — Гафу ит, Булат, сәгать ничә?
б) — җиденче унҗиде минут.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе.
б) — Ярый, Булат, сау бул!
б) — Сау бул.

ә) — Хәерле кич, Гүзәл ханым!
— Хәерле кич. Исәнмесез, Алмаз
б) әфәнде.
б) — Хәлләрегез ничек, Гүзәл ханым?
б) — Рәхмәт. Яхшы. ә Сез нихәл?
б) — Рәхмәт. Ярыйсы. Ой, Алмаз
б) әфәнде, сәгать ничә?
б) — җиденче ярты.
б) — Шулаймыни? Гафу итегез.
б) Сау булыгыз.
б) — Ярый. Сау булыгыз, Гүзәл ханым.
БИРЕМНӘР
1. Переведите (тәрҗемә итегез):

Хәлләр ничек?— Дүртенче —
Яхшы — Бишенче —
Бик яхшы — Алтынчы —
әйбәт — җиденче —
Ярыйсы — Сигезенче —
Уртача — Тугызынчы —
Начар — Унынчы —
Начар түгел — Унберенче —
Нихәл? — Уникенче —
Ни хәлләр? — Унөч —
Бер — Ундүрт —
Ике — Унбиш —
өч — Уналты —
Дүрт — Унҗиде —
Биш — Унсигез —
Алты — Унтугыз —
җиде — Егерме —
Сигез — Егерме бер —
Тугыз — Егерме өч —
Ун — Егерме биш —
Унбер — Егерме җиде —
Унике — Егерме тугыз —
Сәгать — Утыз —
Ничә — Ярты —
Белмим — Тай —
Берни түгел — Чыгып тай —
Беренче — Чыпчык —
Икенче — Очып чык —
өченче — Шулаймыни?—

2. Скажите по-татарски (татарча әйтегез):
Как дела? Сколько?
Хорошо. Не знаю.
Ничего. Как идут дела?
Средне. Половина.
Плохо. Разве?
Неплохо. Часы.
3. Ответьте (җавап бирегез):
а) — Ни хәлләр?
ә) — Нихәл?
б) — Хәлләр ничек?
в) — Сәгать ничә? г) — Сәгать берме?
д) — Сәгать икенче яртымы?
е) — Сәгать җиденчеме?
ж) — Сәгать бишенче ун минутмы?
4. Спросите Азата:
а) Как идут дела?
ә) Который час?
5. Посмотрите на рисунки и скажите время.

(Р.Фәйзуллин).
Коммуникатив биремнәр.
а) Поблагодарите Азата за ответ.
ә) Пожелайте Азату доброго утра.
б) Пожелайте Азату доброго вечера.
в) Пожелайте Азату доброго дня.
г) Попрощайтесь с Азатом.

Дәрес бетте. Сау булыгыз.

Казан Кремле - Казанский кремль. На переднем плане - здания министерств.

*****

Отредактировано Elion (2009-03-27 00:43:23)

ДҮРТЕНЧЕ ДӘРЕС – ЧЕТВЕРТЫЙ УРОК

Исәнмесез! Хәерле көн!

I. Сөйләшәбез. – Разговариваем.

а) — Исәнме, Гүзәл!
б) — Исәнме Айрат.
б) — Ни хәлләр?
б) — Рәхмәт. Яхшы.
ә) — Хәерле көн, Азат әфәнде.
б) — Хәерле көн, Гали әфәнде.
б) — Хәлләр ничек?
б) — Рәхмәт. Яхшы.
б) — Ни хәлләр, Гүзәл?
б) — Рәхмәт. Ярыйсы.
в) — Ни хәлләр, Алмаз?
б) — Рәхмәт. Уртача.
г) — Ни хәлләр, Әнәс?
б) — Рәхмәт. Начар түгел.
д) — Нихәл, Асия?
б) — Бик яхшы, Алмаз.
е) — Нихәл, Гата?
б) — Яхшы. Рәхмәт.
ж) — Нихәл, Айрат?
б) — Ярыйсы . Рәхмәт.
җ) — Нихәл, Галим?
б) — әйбәт.
з) — Гүзәл, сәгать ничә ?
б) — Бер.
б) — Рәхмәт.
— Сау бул.
и) — Гөлназ, сәгать ничә?
б) — Ун.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе.
к) — Гафу итегез, сәгать ничә?
б) — Сәгать биш.
б) — Рәхмәт.
б) — Сау булыгыз.
л) — Мин Азат Галимов. Бу —
б) Гүзәл Вәлиева.
б) ә Сез кем?
б) — Мин — Алсу Алмазова. Мин
б) Уфадан.
б) Мин бик шат.
б) — Без дә бик шат.

м) — Мин — Айрат Әминов. Казаннан.
б) — Мин — Джон Смит. Америкадан.
б) — Мин — Айгөл Галиева. Әлмәттән.
б) — Без — танышлар.
н) — Мин — Антон Иванов. Мәскәүдән.
б) — Мин — Рөстәм Нуриев. Ташкенттан.
б) — Мин — Алексей Петров. Пермьнән.
б) — Без — аспирантлар.
ћ) — Гафу итегез, Сез кем?
б) — Мин — Алмаз Бариев.
б) — Сез кайдан?
б) — Мин Әлкидән.
о) — Гафу итегез, Сез кем?
б) — Мин Андрей Грачев.
б) — Сез кайдан?
б) — Мин Самарадан.
ө) — Гафу итегез, Сез кем?
б) — Мин — Кит Цанг Мок.
б) — Сез кайдан?
б) — Мин Гонконгтан.
п) — Алсу ханым, Сез кайдан?
б) — Мин Арчадан.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе.
р) — Мин  Әлфия Галиева. Мин —
б) Әлмәттән.
б) — Мин — Азат Айдаров. Мин дә
б) Әлмәттән.
б) — Шулаймыни? Сез дә Әлмәттәнме?
б) — Әйе. Мин дә Әлмәттән.

II. Нәрсә? — Что?

Китап — Книга Күзлек — Очки Көзге — Зеркало Тарак — Расческа

а) — Бу нәрсә?
б) — Бу — китап.
ә) — Бу нәрсә?
б) — Бу — күзлек.
б) — Бу нәрсә?
б) — Бу көзге.
в) — Бу нәрсә?
б) — Бу — тарак.

III. әти Папа
әни Мама

әби / дәү әни — Бабушка

Бабай / дәү әти — Дедушка

Кыз — Девочка

Малай — Мальчик

IV.Кемнеке? —Чей? Чья?Чье?

а) — Китап кемнеке?
б) — Китап әбинеке.
ә) — Күзлек кемнеке?
б) — Күзлек бабайныкы.
б) — Көзге кемнеке?
б) — Көзге кызныкы .
в) — Тарак кемнеке?
б) — Тарак әнинеке.
г) — Китап кемнеке?
б) — Китап әтинеке.
д) — Күзлек кемнеке?
б) — Күзлек малайныкы.
е) — Бу нәрсә?
б) — Китап.
б) — Кемнеке?
б) — Азатныкы.
б) — Азат кем?
б) — Студент.
ж) — Бу нәрсә?
б) — Тарак.
б) — Кемнеке?
б) — Әнәснеке.
б) — Әнәс кем?
б) — Ул да студент.
җ) — Китап әбинекеме?
б) — әйе. әбинеке.
з) — Күзлек бабайныкымы?
б) — әйе. Бабайныкы.
и) — Көзге кызныкымы?
б) — әйе. Кызныкы.
к) — Тарак малайныкымы?
б) — әйе. Малайныкы.
л) — Китап әтинекеме?
б) — әйе. әтинеке.
м) — Күзлек әнинекеме ?
б) — әйе. әнинеке.
н) — Китап бабайныкымы?
б) — Юк. Бабайныкы түгел.

ћ) — Күзлек әнинекеме?
б) — Юк. әнинеке түгел.
о) — Көзге әбинекеме?
б) — Юк. әбинеке түгел.
п) — Тарак кызныкымы?
б) — Юк. Кызныкы түгел.

V. Минеке Мой, моя, мое
Синеке Твой, твоя, твое
Аныкы Его, ее
Безнеке Наш, наша, наше
Сезнеке Ваш, ваша, ваше
Аларныкы Их

а) — Бу китап синекеме?
б) — Минеке.
ә) — Бу күзлек синекеме?
б) — Юк. әбинеке.
б) — Бу тарак сезнекеме?
б) — әйе. Минеке.
в) — Бу тарак сезнекеме?
б) — Юк. Минеке түгел.
г) — Бу көзге сезнекеме?
б) — әйе. Безнеке.
д) — Бу көзге сезнекеме?
б) — Юк. Безнеке түгел.
е) — Бу тарак безнекеме?
б) — әйе. Сезнеке.
ж) — Бу тарак безнекеме?
б) — Юк. Сезнеке түгел.
җ) — Бу китап аныкымы?
б) — әйе.
з) — Бу тарак аныкымы?
б) — Юк. Аныкы түгел.
и) — Бу китап аларныкымы?
б) — әйе.
к) — Бу китап аларныкымы?
б) — Юк. Аларныкы түгел.
л) — Бу китап кемнеке?
б) — Минеке.
б) — Шулаймыни?
б) — әйе. Минеке.
VI. Бүген Сегодня
Кичә Вчера
Иртәгә Завтра
Ел Год
Ай Месяц; Луна
Көн День

Хәерле көн!
Төн Ночь
Хәерле төн!
Иртә Утро
Хәерле иртә!
Кич Вечер
Хәерле кич!
Кичә беренче май иде. Вчера было первое мая.
Бүген икенче май. Сегодня второе мая.
Иртәгә өченче май. Завтра третье мая.

VII. Көннәр — Дни недели

Дүшәмбе Понедельник
Сишәмбе Вторник
Чәршәмбе Среда
Пәнҗешәмбе Четверг
Җомга Пятница
Шимбә Суббота
Якшәмбе Воскресенье

Бүген дүшәмбе.
Иртәгә сишәмбе.
Бүген беренче май, дүшәмбе.
Иртәгә икенче май, сишәмбе.
Бүген чәршәмбе.
Иртәгә пәнҗешәмбе.
Бүген өченче май, чәршәмбе. Иртәгә дүртенче май, пәнҗешәмбе.
Бүген җомга.
Иртәгә шимбә.
Бүген бишенче май, җомга.
Иртәгә алтынчы май, шимбә.
Бүген якшәмбе.
Бүген җиденче май, якшәмбе.

а) — Бүген дүшәмбеме?
б) — әйе.
ә) — Бүген сишәмбеме?
б) — Юк.
б) — Бүген чәршәмбеме?
б) — әйе.
в) — Бүген пәнҗешәмбеме?
б) — Түгел.
г) — Бүген җомгамы?
б) — әйе. җомга.
д) — Бүген шимбәме?
б) — Түгел. җомга.
Сөйләшәбез!
а) — Сәлам, Галия!
б) — Исәнме, Гүзәл!
б) — Хәлләр ничек?
б) — әйбәт.
б) — Син кайдан?
б) — Мин концерттан. ә син?
б) — Мин вокзалдан. ә бу кем?
б) — Бу — Айрат. Айрат, таныш бул.
б) Бу — Галия.
— Мин бик шат.
б) — Мин дә.
б) — Ярый, сау булыгыз.
б) — Сау булыгыз.
ә) — Исәнме Айрат!
— Сәлам, Ринат!
— Ни хәлләр бар?
— Ярыйсы.
— Бу машина кемнеке?
— Артурныкы.
— О-о-о!
— Номеры ничек?
— С 528 КМ.
— Машина кайдан?
— Германиядән.
— Шулаймыни?
— әйе.
БИРЕМНәР
1. Тәрҗемә итегез:
күзлек ел
көзге төн
нәрсә көн
тарак иртә
бабай кич
әби чәршәмбе
әни сишәмбе
әти дүшәмбе
малай җомга
кыз пәнҗешәмбе
кемнеке шимбә
минеке якшәмбе
синеке беренче
безнеке икенче
аныкы сигезенче
сезнеке тугызынчы
аларныкы уникенче
кичә унбишенче
бүген егерменче
иртәгә утызынчы
ай китап
ничәнче

2. Татарча языгыз:

книга год
очки ночь
зеркало день
что утро
расческа вечер
дедушка среда
бабушка вторник
мама понедельник
папа пятница
мальчик четверг
девочка воскресенье
чей суббота
мой первый
твой третий
наш пятый
его шестой
ваш десятый
их тринадцатый
вчера пятнадцатый
сегодня двадцатый
завтра тридцатый
месяц

3. җавап бирегез:
— Бу нәрсә?
— Китап кемнеке?
— Китап Артурныкымы?
— Күзлек әбинекеме?
— Тарак Галиянекеме?
— Көзге кызныкымы?
— Портфель малайныкымы?
— Бу китап кемнеке?
— Бу китап синекеме?
— Бу тарак аныкымы?
— Бу портфель сезнекеме?

— Бу машина аларныкымы?
— Бу квартира синекеме?
— Бүген дүшәмбеме?
— Бүген беренче маймы?
— Иртәгә сишәмбеме?
— Кичә шимбә идеме?
— Сәгать ничә?
— Сәгать беренчеме?
— Сәгать унынчымы?
— Бүген егерме беренче маймы?
— Иртәгә утызынчы маймы?
Коммуникатив биремнәр.
1. Спросите у Айрата, какой сегодня день недели.
2. Уточните у Азата, сегодня пятница ли.
3. Спросите у Алсу, какое сегодня число.
4. Спросите у друга, какой сейчас месяц.
5. Спросите у знакомого, который час.

Дәрес бетте. Сау булыгыз.

Болгар - Булгар.  Булгарский заповедник – один из немногих, если не единственный в своем роде историко-архитектурный комплекс поволжских татар. Он расположен на обрывистом левом берегу Волги в 120 км от Казани. Издалека видны его белокаменные сооружения, сохранившиеся от некогда большого многолюдного города Болгара («Болгара Великого», как написано в русских летописях), свидетельствующие о былом величии. Исторические и литературные источники связывают Булгар с именами Кул Гали, Петра I, Екатерины II, Палласа, Марджани, Пушкина, многих известных ученых и путешественников. Заповедник пользуется мировой известностью и оставляет у каждого, кто посетил его, неизгладимое впечатление, о чем свидетельствуют многочисленные отзывы. Болгар (Булгар) не только культурная жемчужина первой величины, но и сокровищница знаний по богатейшей истории края и народов, проживающих здесь, на базе которых возникла фундаментальная историческая наука и археология Татарстана, музееведение и искусствознание. Это священное для всех татар место, место поклонения и паломничества мусульман, стремящихся совершить малый хадж к своим святыням, овеянное легендами и связанное с историческими фактами. Именно здесь были заложены основы государственности нынешних татар, именно здесь в 922 году Болгары, столица Волжской Болгарии, официально принимают Ислам и связывают свою судьбу с культурой исламского мира. Болгарский заповедник (с 2000 г. музей-заповедник) создан на основании постановления Совета министров ТАССР от 14.04.1969г. № 222 «Об открытии в Татарской АССР на территории Болгарского городища государственного историко-архитектурного заповедника».
Заповедник является объектом исторического и культурного наследия федерального значения и особо ценным объектом культурного наследия РТ. В 1998 году Болгарский историко-архитектурный комплекс включен в Предварительный список Всемирного культурного и природного наследия ЮНЕСКО РФ (список ожидания). Болгарский заповедник – это научно-исследовательское и научно-просветительное учреждение культуры, осуществляющее изучение, охрану и пропаганду памятников истории и культуры, находящихся на его территории.
В состав заповедника входят:
• музей археологии, расположенный в здании церкви Успенья (памятник архитектуры XVIII в.);
• выставочный зал с экспозицией «Болгары в изобразительном искусстве»;
• памятники мусульманского зодчества XIII-XIVвв.: Соборная мечеть с восстановленным Большим минаретом, Северный мавзолей с выставкой эпиграфических памятников, Восточный мавзолей, Малый минарет, Ханская усыпальница, Белая палата, Черная палата, Малый городок, Ханская баня;
• оборонительные сооружения в виде осевшего вала и заплывшего рва, протяженностью около 6 км;
• Музей истории города Спасск-Куйбышев-Болгар;
• Суварское городище.

*****

БИШЕНЧЕ ДӘРЕС - ПЯТЫЙ УРОК

Исәнмесез! Хәерле көн!

I. Кирәк — надо, нужно
а) — Азат, китап кирәкме?
— Кирәк.

— Алсу, көзге (зеркало) кирәкме?
— Кирәк.

— Артур, тарак кирәкме?
— Кирәк.

— Гүзәл ханым, күзлек кирәкме?
— Кирәк.

ә) — әни, журнал кирәкме?
— әйе. Кирәк.

— әти, китап кирәкме?
— әйе. Кирәк.

— Бабай, күзлек кирәкме?
— әйе. Кирәк.

— әби, тарак кирәкме?
— әйе. Кирәк.

— әни, көзге кирәкме?
— Юк. Кирәк түгел.

— әти, альбом кирәкме?
— Юк. Кирәк түгел.
— әби, билет кирәкме?
— Юк. Кирәк түгел.

— Бабай, тарак кирәкме?
— Юк. Кирәк түгел.
б) — Бу ничәнче автобус?
— Бишенче.

— Бу ничәнче троллейбус?
— өченче.

— Бу ничәнче трамвай?
— җиденче.

— Бу ничәнче вагон?
— Икенче.

— Бу беренче трамваймы?
— әйе.

— Бу җиденче автобусмы?
— Юк.

— Бу унсигезенче автобусмы?
— әйе. Унсигезенче.

— Бу алтынчы троллейбусмы?
— Юк. Алтынчы түгел.

в) — Азат, ничәнче автобус кирәк?
— Уникенче.

— әлфия, ничәнче троллейбус кирәк?
— Егерме дүртенче.

— әнәс, унтугызынчы автобус кирәкме?
— әйе.

— Артур, сигезенче трамвай кирәкме?
— әйе. Сигезенче.

— Алмаз, өченче троллейбус кирәкме?
— Юк.

— Саша, унҗиденче автобус кирәкме?
— Юк. Унҗиденче түгел.

г) — Айрат, ничәнче троллейбус кирәк?
— Икенче.
— Шулаймыни?
— әйе.

— Алсу, бу ничәнче автобус?
— Алтынчы.
— Ничәнче кирәк?
— Дүртенче.

— Ничәнче автобус кирәк: алтынчымы, җиденчеме?
— Белмим.

— Ничәнче трамвай кирәк?
җиденчеме?
— әйе. җиденче кирәк.

— Ничәнче автобус кирәк?
Дүртенчеме?
— Юк. Дүртенче түгел. өченче кирәк.
— Шулаймыни?
— әйе. өченче кирәк.

II. Утыз Тридцать
Кырык Сорок
Илле Пятьдесят
Алтмыш Шестьдесят
җитмеш Семьдесят
Сиксән Восемьдесят
Туксан Девяносто
Йөз Сто
Мең Тысяча
Миллион Миллион

бер унбер йөз дә унбер бер мећ бер йөз унбер
1 11 111 1111
ике егерме ике ике йөз егерме ике ике мећ ике йөз егерме ике
2 22 222 2222
өч утыз өч өч йөз утыз өч өч мең өч йөз утыз өч
3 33 333 3333
дүрт кырык дүрт дүрт йөз кырык дүрт дүрт мећ дүрт йөз кырык дүрт
4 44 444 4444
биш илле биш биш йөз илле биш биш мең биш йөз илле биш
5 55 555 5555
алты алтмыш алты алты йөз алтмыш алты алты мең алты йөз алтмыш алты
6 66 666 6666
җиде җитмеш җиде җиде йөз җитмеш җиде җиде мең җиде йөз җитмеш җиде
7 77 777 7777
сигез сиксән сигез сигез йөз сиксән сигез сигез мең сигез йөз сиксән сигез
8 88 888 8888
тугыз туксан тугыз тугыз йөз туксан тугыз тугыз мең тугыз йөз туксан тугыз
9 99 999 9999

а) — Ничә китап бар?
— Илле алты.
ә) — Ничә альбом бар?
— җитмеш сигез.
б) — Ничә тарак бар?
— Сиксән ике.
в) — Ничә көзге бар?
— Утыз бер.
г) — Ничә журнал бар?
— Алтмыш дүрт.

Йөз бер (йөз дә бер) 101 Йөз егерме өч 123
Йөз ике (йөз дә ике) 102 Йөз утыз биш 135
Йөз өч (йөз дә өч) 103 Йөз кырык алты 146
Йөз дүрт (йөз дә дүрт) 104 Йөз илле җиде 157
Йөз биш (йөз дә биш) 105 Йөз алтмыш сигез 168
Йөз алты (йөз дә алты) 106 Йөз туксан ике 192
Йөз җиде (йөз дә җиде) 107 өч йөз унбиш 315
Йөз сигез (йөз дә сигез) 108 Биш йөз ундүрт 514
Йөз тугыз (йөз дә тугыз) 109 Тугыз йөз унсигез 918
Йөз ун ( йөз дә ун) 110 Мең тугыз йөз туксан җиде 1997
Йөз унике (йөз дә унике) 112

Мең тугыз йөз туксан җиденче ел 1997 год

III. Сум — рубль
Ничә сум? — Сколько рублей?
а) — Китап ничә сум?
— Биш мең сум.

— Журнал ничә сум?
— өч мећ сум.

— Тарак ничә сум?
— Бер мең сум.

— Көзге ничә сум?
— Алты мең сум.
ә) — Азат, билет ничә сум?
— Сигез йөз сум.

— Гүзәл, бу китап ничә сум?
— Ике мең биш йөз сум.

— әти, бу журнал ничә сум?
— өч мең дүрт йөз сум.

— әби, бу портфель ничә сум?
— Белмим.

— әни, бу көзге ничә сум?
— Сигез мең сум.
— Шулаймыни?
— әйе.

— Бу күзлек ундүрт мећме?
— әйе, бабай.
— Рәхмәт.

— Бу китап ун меңме?
— Юк, әби, бер мећ.
— Шулаймыни?
— әйе, әби.
— Рәхмәт.

— Алия, бу тарак синекеме?
— әйе. Минеке.
— Ничә сум?
— Дүрт мең сум.

— Алмаз, бу журнал синекеме?
— әйе.
— Ничә сум?
— Ике мең биш йөз.

— Бу китап Булатныкымы?
— әйе. Булатныкы.
— Ничә сум?
— Белмим.

— Бу портфель әнәснекеме?
— әйе. әнәснеке.
— Ничә сум?
— Кырык мең.

IV. ¦

-да/-дә, -та/-тә — аффиксы местно-временного падежа;
¦-да/-дә присоединяется к словам, оканчивающимся¦на гласные и звонкие согласные звуки, а также на сонанты;
¦-та/-тә присоединяется к словам, оканчивающимся на ¦глухие согласные звуки.
-да/-дә
а) Гүзәл Казанда. Гузель в Казани.
Майкл Лондонда. Майкл в Лондоне.
Маргарете Берлинда. Маргарете в Берлине.
Саша Мәскәүдә. Саша в Москве.
Айнур Финляндиядә. Айнур в Финляндии.
Чио-Чио-Сан Япониядә. Чио-Чио-Сан в Японии.
Сесиль Австриядә. Сесиль в Австрии.

ә) — Саша кайда?
— Ул Мәскәүдә.

— Айнур кайда?
— Ул Финляндиядә.

— Чио-Чио-Сан кайда?
— Ул Япониядә.

— Сесиль кайда?
— Ул Австриядә.

— Гүзәл кайда?
— Ул Казанда.

— Майкл кайда?
— Ул Лондонда.

б) — Маргарете Берлиндамы?
— әйе.

— әлфия Казандамы?
— әйе. Казанда.

— Айнур Финляндиядәме?
— Юк.

— Ивон Австриядәме?
— Юк. Австриядә түгел.

в) — Казан кайда?
— Татарстанда.

— Париж кайда?
— Франциядә.

— Лондон кайда?
— Англиядә.

— Рим кайда?
— Италиядә.

г) — Вена Австриядәме?
— әйе.

— Вашингтон Америкадамы?
— әйе. Америкада.

— Ташкент үзбәкстандамы?
— әйе.

— Уфа Башкортостандамы?
— әйе. Башкортостанда.

д) — Казан Австриядәме?
— Юк.

— Мәскәү Италиядәме?
— Юк. Италиядә түгел.

— Рим Франциядәме?
— Юк. Франциядә түгел.

— Париж Америкадамы?
— Түгел. Франциядә.

-та/-тә

Саша университетта. Саша в университете.
Гүзәл институтта. Гузель в институте.
Марат мәктәптә. Марат в школе.
әни кибеттә. Мама в магазине.

а) — Артур кайда?
— Ул мәктәптә.

— Марат кайда?
— Ул кибеттә.

— Андрей кайда?
— Ул университетта.

— әни кайда?
— Ул кибеттә.

ә) — әлфия кибеттәме?
— әйе. Кибеттә.

— Алсу мәктәптәме?
— әйе. Мәктәптә.

— Антон институттамы?
— әйе. Институтта.

— әдип университеттамы?
— әйе. Университетта.

— Ул Ташкенттамы?
— әйе.

— Ул Чимкенттамы?
— әйе.

— Алар Актаныштамы?
— Юк.

Диалоглар

а) — Исәнмесез, Гүзәл ханым!
— Исәнмесез, әнәс әфәнде!
— Хәлләр ничек?
— Яхшы. Рәхмәт.
— Гүзәл ханым, профессор
Закиров кайда?
— Германиядә.
— Шулаймыни?
— әйе.
ә) — Саша, сәлам!
— Сәлам, Ринат!
— Ни хәлләр?
— Ярыйсы.
— Саша, Марат кайда?
— Театрда.
— ә Алсу кайда?
— Ул да театрда.
— ә-ә-ә!

V. Миндә У меня
Синдә У тебя
Анда У него, у нее
Бездә У нас
Сездә У вас
Аларда У них

а) — Синдә бу китап бармы?
— әйе. Миндә бар.
— Анда бу журнал бармы?
— әйе. Бар.

— Сездә бу китаплар бармы?
— Бездә юк.
— Аларда бу журналлар бармы?
— Аларда юк.

Диалоглар

а) — Исәнме, Алия!
— Исәнме, Артур!
— Хәлләр ничек, Алия?.
— әйбәт, Артур. Рәхмәт.
— Алия, бу китап синдә бармы?
— Юк.
— Кирәкме?
— Бик кирәк.
— Рәхим ит.
— Рәхмәт.
ә) — Бу китап кайда бар?
— Кибеттә.
— Ничә сум?
— Унбиш мең сум.
б) — Бу журнал кайда бар?
— Киоскта.
— Ничә сум?
— Сигез мең сум.
в) — Билетлар кайда бар?
— Кассада.
— Ничә сум?
— Егерме мең сум.

VI.Урын место

Рәт ряд
Бу — бишенче рәт. Это пятый ряд.
Бу — уникенче рәт. Это двенадцатый ряд.
Бу — уналтынчы рәт. Это шестнадцатый ряд.
Бу — егерме өченче рәт. Это двадцать третий ряд.

а) — Бу ничәнче рәт?
— Бу — җиденче рәт.
— Бу ничәнче рәт?
— Бу — унтугызынчы рәт.
— Бу ничәнче рәт?
— Бу — утызынчы рәт.
ә) — Бу бишенче рәтме?
— әйе, бишенче.
— Бу өченче рәтме?
— Юк. Дүртенче.
— Бу ничәнче урын?
— Егерме алтынчы.

— Бу унбишенче урынмы?
— әйе.

— Бу тугызынчы урынмы?
— Юк. Унынчы.

Диалоглар

а) — Бу ничәнче рәт?
— җиденче.
— Ничәнче урын?
— Ундүртенче.
— Рәхмәт.
— Берни түгел.
ә) — Бу урын кайда?
— өченче рәттә.
б) — Гафу итегез, бу егерменче рәтме?
— әйе.
в) — Гафу итегез, бу унбишенче рәтме?
— Юк .
Сөйләшәбез!
а) — Марат, сәлам!
— Сәлам, Алмаз!
— Марат, син кайдан?
— Театрдан.
— Кассада билетлар бармы?
— әйе. Бар.
— Ничә сум?
— Унбиш мең сум.
— Ой, Алмаз, сәгать ничә?
— Унынчы ярты.
— Рәхмәт. Ярый, сау бул, Алмаз.
— Сау бул, Марат.
ә) — Гафу итегез, концерт ничәдә?
— җидедә.
— Сәгать ничә?
— җиденче ярты.
— Билетлар бармы?
— Бар, бар. Ничә билет кирәк?
— Ике . Ничә сум?
— Егерме мећ сум. Рәхим итегез.
— Рәхмәт.
— Сау булыгыз.
б) — Хәерле кич, Галия ханым!
— Хәерле кич, Азат әфәнде!
— Азат әфәнде, бу җиденче рәтме?
— әйе, җиденче.
— Рәхмәт. Азат әфәнде, таныш булыгыз, бу — Маргарете ханым. Ул Берлиннан. Ул — филолог.
— Шулаймыни!? Мин бик шат, Маргарете ханым.
— Мин дә.

БИРЕМНӘР

1. Тәрҗемә итегез:

Илле Туксан
Кайда Анда
Синдә Сездә
Кирәк Рәт
Сум җитмеш
Миндә Кырык
Урын Бездә
Утыз Алтмыш
Сиксән Йөз
Мең Аларда

2. Татарча языгыз:

Надо Где
Тридцать У меня
Сорок У тебя
Пятьдесят У него
Шестьдесят у нее
Семьдесят У нас
Восемьдесят У вас
Девяносто У них
Сто Место
Тысяча Ряд
Рубль
3. җавап бирегез:
Китап кирәкме?
Бу ничәнче автобус?
Журнал ничә сум?
Тарак синекеме?
Саша кайда?
Алсу Казандамы?
Париж Франциядәме?
Мәскәү Италиядәме?
Гүзәл мәктәптәме?
Тарак синдәме?
Китап синдә бармы?
Бу өченче рәтме?

Коммуникатив биремнәр.

1. Спросите Азата, нужна ли эта книга.
2. Спросите Алсу, сколько стоит эта книга.
3. Спросите, какой это автобус.
4. Спросите Азата, какой автобус нужен.
5. Спросите, сколько здесь книг.
6. Спросите в кассе, сколько стоит билет.
7. Спросите, чье это зеркало.
8. Спросите, где Саша.
9. Спросите, в Берлине ли Маргарете.
10. Спросите, в какой стране Рим.
11. Спросите, где Артур.
12. Спросите, в магазине ли Коля.
13. Спросите, есть ли у него эта книга.
14. Спросите, какой это ряд (в театре).
15. Спросите у Рустама, какое это место.

Дәрес бетте. Сау булыгыз!

Яр Чаллы. Ихлас мәчете - Набережные челны. Мечеть "Ихлас". Вообще мечетей в Челнах - 15, практически в каждом комплексе. Церквей - 4. Это тридцать второй город по численности населения в России (данные переписи населения от 1 января 2008 г.), второй по численности населения (полмиллиона жителей) и значимости город Татарстана. Состав населения: татары, русские, чуваши, украинцы, башкиры, азербайджанцы. И надо сказать, самый "татарский" город Татарстана. Здесь находится КамАЗ, который после пожара в 90-ых периодически впадает в кризис. Сейчас именно такой период, и тысячи семей с декабря 2008 безработны. Действуют Камский политехнический институт , Набережно-Челнинский пединститут, Академия физкультуры, туризма и спорта, Камский автомеханический техникум, вечерний энергостроительный техникум , педагогический колледж, медицинское училище , училище искусств , вечерний филиал Московского электромеханического техникума ) и несколько негосударственных ВУЗов (татаро-американский институт и др.) В городе 74 общеобразовательные школы, 48 библиотек, молодежный театр и театр кукол.

*****

АЛТЫНЧЫ ДӘРЕС

Исәнмесез! Хәерле көн!

I. Сөйләшәбез
а) — Исәнмесез!
— Хәерле көн!
— Мин — Алсу. ә сез кем ?
— Рөстәм.
— Рөстәм, сездә кафедра телефоны бармы?
— Бар.
— Ничек?
— 99-80-20.
— Рәхмәт.
— Сау булыгыз!

II. әлбәттә — Конечно

а) — Саша, сәлам!
— Сәлам, Алсу!
— Саша, сездә телефон бармы?
— әлбәттә.
— Номеры ничек?
— 40-25-22.
— ә сездә бармы?
— Бездә дә бар.
— Ничек?
— 28-63-92.
— Бик яхшы. Рәхмәт.
— Сау бул!
— Исән бул!

III. Хәзер сейчас

Зур большой, большая, большое
Кечкенә маленький, маленькая, маленькое
Матур красивый, красивая, красивое

Аффиксы принадлежности выражают принадлежность¦предмета, лица к I, II, III лицам единственного и множественного чисел.

Аффиксы I лица един. числа -ым, -ем, -м;
Аффиксы II лица един. числа -ың, -ең, -ң;
Аффиксы III лица един. числа -ы, -е, (-сы, -се).
Телефон-ым мой телефон
Телефон-ың твой телефон
Телефон-ы его, ее телефон
Китап(б)-ым моя книга
Китап(б)-ың твоя книга
Китап(б)-ы его, ее книга
Сәгат(ь)-ем мои часы
Сәгат(ь)-ең твои часы
Сәгат(ь)-е его, ее часы

-ым/-ем, -ың/-ең

а) — Алсу, хәзер телефоным бар.
— Шулаймыни?
— әйе.
— Ничек?
— Телефоным — 75-23-02.
— Рәхмәт, Галия.

ә) — Саша, телефоның бармы?
— Телефоным юк, пейджерым бар.
— Шулаймыни?
— әйе.
— Номеры ничек?
— 63-15-25 №545.
— Рәхмәт.
— Берни түгел.
б) — Хәерле кич!
— Исәнмесез!
— Гафу итегез, профессор Закиров университеттамы?
— әйе.
— Гафу итегез, телефон бармы?
— 84-53-82.
— Зур рәхмәт. Сау булыгыз.
— Исән булыгыз.

IV. Бик — Очень
— Китабың матурмы?
— Китабым бик матур.

— Сәгатең зурмы?
— Сәгатем зур түгел.

— Сәгатең зурмы?
— Сәгатем кечкенә.

— Китабың зурмы?
— Бик зур.

— Сәгатең матурмы?
— Бик матур.

— Альбомың матурмы?
— Альбомым матур.

— Портфелең зурмы?
— Зур түгел, кечкенә.

— Кызың зурмы?
— Бик кечкенә.

— Кызың зурмы?
— Кызым зур.

— Журналың матурмы?
— Бик матур.

-ы ¦

Телефон-ы его, ее телефон
Китап — китап-ы его, ее книга
Кыз-ы его, ее дочь
Журнал-ы его, ее журнал
Альбом-ы его, ее альбом
Тарак — тараг-ы его, ее расческа
Билет -ы его, ее билет

а) — Сәлам, Алсу!
— Сәлам, Рөстәм!
— Алсу, әлфия бармы?
— Ул университетта.
— Телефоны бармы?
— Бар, 83-14-78 .
— Рәхмәт, Алсу.
— Берни түгел.

ә) — Галия ханым Казандамы?
— әйе.
— Билеты бармы?
— әлбәттә.
б) — Саша вокзалдамы?
— әйе.
— Билеты бармы?
— Билеты юк.
— Шулаймыни?
— әйе.

в) — Бу альбом кемнеке?
— Сашаныкы.
— Китабы бармы?
— Юк.

¦- е ¦

Сәгать — сәгат-е его, ее часы
Күзлек — күзлег-е его, ее очки
Портфель — портфел-е его, ее портфель

а) — әлфия кафедрадамы?
— Юк.
— Портфеле бармы?
— Портфеле дә юк.
ә) — Алсу лекциядәме?
— Лекциядә.
— Сәгате бармы?
— Бар.
б) — әби театрдамы?
— әйе.
— Күзлеге бармы?
— әлбәттә.
г) — Профессор Закиров кафедрадамы?
— Юк.
— ә портфеле бармы?
— Портфеле бар.

Кызым дочка (моя)
Улым сынок (мой)

а) — Кызым, сәгатең бармы?
— Бар, әби.
— Сәгать ничә, кызым?
— Сәгать ун, әби.
— Рәхмәт, кызым.
— Берни түгел, әби.
ә) — Улым, сәгатең бармы?
— Бар, бабай.
— Сәгать ничә, улым?
— Унберенче ярты, бабай.
— Рәхмәт, улым.
— Берни түгел, бабай.

¦ -сы /-се (аффикс присоединяется к словам,
¦ оканчивающимся на гласные звуки)

Баба-сы его, ее дед
Сумка-сы его, ее сумка
Папка-сы его, ее папка
Машина-сы его, ее машина
Көзге-се его, ее зеркало
әби-се его, ее бабушка
әни-се его, ее мама
әти-се его, ее папа

а) — Лена, бу кем?
— Бу — Азат.
— Бабасы бармы?
— Бар.
— Кайда?
— Ташкентта.
ә) — Азат, бу кем?
— Бу — Булат.
— Машинасы бармы?
— әлбәттә, бар. "Мерседес".
— О-о-о! Номеры ничек?
— С 548 КН.
б) — Таныш бул, Алсу, бу — Гүзәл. әнисе — Галия ханым, әтисе — Айрат әфәнде.
— Мин бик шат.
— Гүзәл — университет студенткасы, әнисе — адвокат, ә әтисе — журналист.
— Мин дә студентка. әнием — врач, әтием — банкир.
— Без дә бик шат.
в) — Таныш бул, Айрат. Бу — Рөстәм. Бу — бабасы, Гали бабай, ә бу әбисе — Гөлсем әби.
— Мин бик шат. Рәхмәт.
— Без дә бик шат.
V. Исән-сау(лар) — Живы-здоровы
а) — Хәлләр ничек, Айдар?
— Рәхмәт. Яхшы.
— әниең исән-саумы?
— Рәхмәт. әнием дә исән-сау, әтием дә исән-сау.
— әбиең, бабаең исән-саулармы?
— Рәхмәт. әбием дә, бабаем да исән-саулар.
ә) — Исәнмесез, Галия ханым!
— Исәнме, Айдар. әтиең исән-саумы?
— Рәхмәт. Исән-сау.
— әниең ничек?
— әнием дә исән-сау.
— әбиең нихәл?
— әбием дә исән-сау. ә Сез нихәл, Галия ханым?
— Рәхмәт, Айдар. Ярый.

VI. Дус — друг, подруга
а) — Азат, дустың бармы?
— Бар.
— Ничә?
— Биш.
— О-о-о!
ә) — Галия, дусларың бармы?
— Бар.
— Алар кайда?
— Казанда, Мәскәүдә, Германиядә.
— Ташкентта юкмы ?
— Юк.
— Германиядә кем?
— Дороти туташ.
— Ул кем?
— Ул — студентка. Ул Берлиннан.

Текст.

Бу — Саша. Ул — программист. Саша — Казаннан. Дуслары да бар: Коля — Мәскәүдән, Миша — Новгородтан, Артур — Казаннан, Джек — Лондоннан, Гуан — Кытайдан.

Татар татарин, татарка; татарский
Рус русский, русская; русский
Фин фин, финка; финский
Инглиз англичанин, англичанка; английский
Төрек турок, турчанка; турецкий
Француз француз, француженка; французский
Алман немец, немка; немецкий
Башкорт башкир, башкирка; башкирский

а) — Бу — Айрат.
— Ул татармы?
— әйе.
ә) — Бу — Артур.
— Ул русмы?
— әйе.
б) — Бу — Юлай.
— Ул татармы?
— Юк. Башкорт.
в) — Бу — Джон.
— Ул французмы?
— Юк. Инглиз.
г) — Бу — Маргаретеме?
— әйе.
— — Ул кайдан?
— Германиядән.
— Ул алманмы?
— әйе.

VII. Тел — Язык

Татар теле татарский язык
Башкорт теле башкирский язык
Алман теле немецкий язык
Француз теле французский язык
Кытай теле китайский язык
Инглиз теле английский язык
Фин теле финский язык.

Текст.

Бу — татар теле кафедрасы. Кафедрада студентлар бар. Алмаз — татар, Казаннан. Антон — рус, Мәскәүдән. Зибила — алман, Германиядән. Тейя — фин, Финляндиядән. Майкл — инглиз, Англиядән. Кит Цанг — кытай, Гонконгтан. Натали — француз, Франциядән. Алар — яхшы студентлар. Алар — дуслар.

БИРЕМНәР
1. Тәрҗемә итегез:
Конечно
Сейчас
Большой
Маленький
Красивый
Дочка
Сынок
Друг
Татарин, татарка
Немец
Турок
Англичанин
Башкир
Язык

2. Русча әйтегез:

әлбәттә
Зур
Хәзер
Матур
Кечкенә
Улым
Татар
Кызым
Алман
Тел
Төрек
Башкорт
Инглиз
Бик
Ничәнче?
Ничә?

3. җавап бирегез:

— Телефон бармы?
— Номеры ничек?
— Пейджерың бармы?
— Китабың матурмы?
— Сәгатең зурмы?
— Кызы кечкенәме?
— Портфеле бармы?
— Бабаең бармы?
— әбиең бармы?
— әтисе журналистмы?
— әтисе адвокатмы?
— Бабасы исән-саумы?
— Азат татармы?
— Маргарете алманмы?

4. Мәкальләрне ятлагыз. Запомните пословицы. Тәрҗемә итегез:

Иле барның теле бар.
Тел Төмәнгә илтә.

Коммуникатив биремнәр.

1. Узнайте, есть ли телефон у Азата.
2. Спросите, какой номер телефона у Азата.
3. Спросите, есть ли у Галии часы.
4. Спросите, большие ли у Галии часы.
5. Узнайте, красивый ли альбом у Альбины.
6. Узнайте, есть ли билет у Галии ханум.
7. Спросите, есть ли у Саши книга.
8. Спросите, есть ли очки у бабушки.
9. Узнайте, есть ли у Азата дед.
10. Узнайте у Андрея, есть ли у него машина.
11. Узнайте, кто у Галии мама.
12. Спросите, как поживают папа и мама у Андрея.
13. Спросите, есть ли у Саши друзья.
14. Кто твой друг по национальности?
15. Кто по национальности Рудольф Нуриев?
—П.И.Чайковский?
—Анна Ахматова?
—Бэлла Ахмадуллина?
—Софья Губайдуллина?
—Ян Сибелиус?
—Бетховен?
—Бакый Урманче?

Дәрес бетте. Сау булыгыз.

Түбән Кама - Нижнекамск. Третий по величине город Татарстана. По состоянию на 1 января 2009 года в Нижнекамском муниципальном районе проживает 265 051 человек, в том числе в городе – 226 593 человека, в 15 сельских поселениях – 23 639 человек, в пгт Камские Поляны – 14 819 человек.Население — 226,4 тыс. жителей (2008); в том числе татары (46,5 %), русские (46,1 %), чуваши (3,0 %), украинцы (1,0 %), башкиры (1,0 %) (1989). Достопримечательности: Городская Соборная Мечеть. Городской музей. Корабельная Роща. Шишкин Хутор. Место проведения городских праздников «Майдан». Благоустроенный родник «Святой Ключ» на берегу р. Кама в районе речного порта. Пляж «Акватория», место массового отдыха в летнее время, на берегу р. Кама. Понтонный мост. Множество озер. Дачные массивы вокруг города.

Соборная мечеть.

*****

СИГЕЗЕНЧЕ ДӘРЕС

Исәнмесез! Хәерле көн!

I. Туган — родной, родственник

Абый — старший брат, дядя, форма обращения к мужчине, старшему по возрасту.
Апа — старшая сестра, тетя, форма обращения к женщине, старшей по возрасту.
Эне — младший брат, форма обращения к мужчине, моложе по возрасту.
Сеңел — младшая сестра, форма обращения к женщине, которая моложе по возрасту.

II. һәм — и

1. Апа һәм абый тетя и дядя
Апа һәм сеңел тетя и сестренка
Апа һәм эне тетя и братишка
Сеңел һәм эне сестренка и братишка
Абый һәм апа дядя и тетя; старший брат и старшая сестра.
Сеңел һәм апа младшая сестра и старшая сестра; сестренка и тетя.

2. Галия апа һәм Алмаз абый — туганнар.
Рөстәм абый һәм Гүзәл апа — туганнар.
әдип абый һәм Марат энем — туганнар.

III. Исем — имя, название.

а) — Бу кем?
— Апам.
— Исеме ничек?
— Галия.
ә) — Бу кем?
— Абыем.
— Исеме ничек?
— Алмаз.
б) — Таныш бул, бу — энем.
— Исеме ничек?
— Айрат.
— Мин бик шат, Айрат.
— Мин дә.
в) — Таныш булыгыз, Булат әфәнде, бу сеңелем. Исеме — Гүзәл.
— Мин бик шат, Гүзәл.
— Мин дә, Булат әфәнде.
г) — Исәнмесез! Хәерле кич!
— Исәнмесез, Рәшит әфәнде. Рәхим итегез. Таныш булыгыз, Рәшит әфәнде, бу — әнием, бу — әтием. ә бу апам, бу — абыем. Бу — энем.
— Рәхмәт. Мин бик шат.
— Без дә.
IV.

Аффиксы принадлежности множественного числа:

I лицо -быз/-без, -ыбыз/-ебез
II лицо -гыз/-гез, -ыгыз/-егез
III лицо -лары/-ләре, -нары/-нәре

1. Абый старший брат
абыем мой старший брат
абыебыз наш старший брат
Апа старшая сестра
апам моя старшая сестра
апабыз наша старшая сестра
Эне младший брат
энем мой младший брат
энебез наш младший брат
Сеңел младшая сестра
сеңелем моя младшая сестра
сеңелебез наша младшая сестра

а) — Таныш бул, Камил. Бу — абыебыз. Исеме — Айрат.
— Мин бик шат.
— Мин дә.
ә) — Таныш булыгыз, дуслар.
Бу — апабыз. Исеме — Галия.
— Без бик шат, Галия апа.
— Мин дә.
б) — Таныш булыгыз, дуслар. Бу — энебез. Исеме — Фәрит. Ул журналист.
— Без бик шат, Фәрит.
— Мин дә.
в) — Дуслар, исәнмесез!
Таныш булыгыз. Бу — сеңелебез Кадрия.
— Без бик шат, Кадрия.
— Мин дә.
— Кадрия, сез кем?
— Мин студентка.
— О-о-о, бик яхшы. Без дә студентлар.

Абый старший брат
абыең твой старший брат
абыегыз ваш старший брат
Апа старшая сестра
апаң твоя старшая сестра
апагыз ваша старшая сестра
Эне младший брат
энең твой младший брат
энегез ваш младший брат
Сеңел младшая сестра
сеңелең твоя младшая сестра
сеңелегез ваша младшая сестра

а) — Галия ханым, абыегыз кайда?

— Ул Америкада.
— Шулаймыни?
— әйе. Командировкада.

ә) — Булат әфәнде, апагыз кем?
— Апам — банкир.
— О-о-о!

б) — Фәридә, энегез бармы?
— Бар.
— Ул кем?
— Энем — археолог.
— Ул хәзер кайда?
— Ул Болгарда.
— Шулаймыни?
— әйе.
в) — Камил әфәнде, бу сеңелегезме?
— Юк, апам.
— Исеме ничек?
— Кадрия.
— Мин бик шат, Кадрия ханым.
— Мин дә.
— Кадрия ханым кем?
— Ул архитектор.

Абый старший брат
абыйсы его (ее) старший брат
абыйлары их старший брат, их старшие братья
апа старшая сестра
апасы его (ее) старшая сестра
апалары их старшая сестра, их старшие сестры
эне младший брат
энесе его (ее) младший брат
энеләре их младший брат, их младшие братья
сеңел младшая сестра
сеңелесе его (ее) младшая сестра
сеңелләре их младшая сестра, их младшие сестры

а) — Таныш бул, Айнур. Бу — Камил һәм Алмаз.
— Абыйлары бармы?
— Бар. Абыйлары Казанда.
— Ул кем?
— Ул юрист.
ә) — Галия, сез танышлармы?
— Юк.
— Таныш бул, бу Айрат. ә бу — Рөстәм. Абыйлары да бар.
— Ничә?
— Ике абыйсы бар.
— Абыйлары кем?
— Бизнесменнар.
б) — Таныш булыгыз, бу — Гөлназ ханым. Сеңелләре бар.
— Ничә?
— Ике.
— Алар кайда?
— Сеңелләре авылда.
— Авылда? Кайда?
— Актанышта.
— Сеңелләре кемнәр?
— Бер сеңлесе — бухгалтер, икенче сеңлесе — судья.

в) — Таныш бул, Рөстәм, бу — Марат әфәнде. ә бу — энеләре. Бу — Артур. Бу — Алмаз. Энеләре — химиклар.
— Мин дә химик. Без — коллегалар. Мин бик шат.
— Без дә.
г) — Камил, сез Казаннанмы?
— әйе.
— Казанда туганнар бармы?
— Бар. Ике туганым бар. Бер туганым — юрист, икенче туганым — милиционер.
д) — Кадрия ханым, туганнарыгыз бармы?
— Бар. Дүрт туганым бар. Бер туганым — апам — Ташкентта. Икенче туганым — абыем — Казанда. өченче туганым — сеңлем — Омскида. Дүртенче туганым — энем — хәзер Америкада.
V.

-ның/-нең — аффикс притяжательного ¦
(родительного) падежа ¦

Кемнең? чей; у кого?
Нәрсәнең? чего;

1. әти — әтинең у отца
әни — әнинең у матери
әби — әбинең у бабушки
бабай — бабайның у деда
абый — абыйның у брата (дяди)
апа — апаның у сестры (тети)

сеңел — сестренка сеңлем — моя сестренка сеңлемнең — у моей сестренки
эне — братишка энем — мой братишка энемнең — у моего братишки
туган — родственник туганым — мой родственник туганымның — у моего родственника

Марат — Маратның у Марата
әлфия — әлфиянең у Альфии
Алсу — Алсуның у Алсу
авыл — авылның деревни
шәһәр — шәһәрнең города
Казан — Казанның Казани
Мәскәү — Мәскәүнең Москвы
Америка — Американың Америки
Татарстан — Татарстанның Татарстана.

2. а) әтинең китабы зур. Папина книга большая.
әнинең сумкасы матур. Мамина сумка красивая.
әбинең күзлеге кечкенә. Бабушкины очки маленькие.
Бабайның сәгате зур. Дедушкины часы большие.
Абыйның китабы кечкенә. Книга брата маленькая.
Апаның портфеле матур. Портфель сестры красивый.

ә) Сеңлемнең дусты бар. У моей младшей сестры есть друг.
Энемнең альбомы бар. У моего млдашего брата есть альбом.

Туганымның дачасы бар.
Маратның туганы юк.
Камилнең машинасы бар.
әлфиянең телефоны юк.
Алсуның күзлеге бар.
Авылның клубы бар.
Шәһәрнең паркы бар.
Казанның гербы бар.
б) Татарстанның Президенты — Минтимер Шәймиев.
Россиянең Президенты — Борис Ельцин.
Американың Президенты — Билл Клинтон.

Диалоглар

1) — әтиеңнең машинасы бармы?
— Бар.
— Ничә?
— әтиемнең ике машинасы бар.

2) — Алсу, әниеңнең туган көне бүгенме? — Алсу, день рождения матери сегодня?
— Юк, иртәгә. — Нет, завтра.

3) — Гөлназ, әбиеңнең күзлеге кайда? — Гульназ, где бабушкины очки?
— Белмим, әни. — Не знаю, мама.

4) — Марат, бабаеңның ордены ничә? — Марат, у твоего деда сколько орденов?
— Ике. Бабаем — фронтовик. — Два. Мой дед — фронтовик.
— Исеме ничек? — Как его зовут?
— Солтан. — Султан.
— Бабаең исән-саумы? — Твой дед жив-здоров?
— Рәхмәт, бабаем исән-сау. — Спасибо, мой дед жив-здоров.

5) — Бүген әниебезнең туган көне.
— әниегезгә ничә яшь?
— җитмеш.
— О-о-о!

6) — Казанның вокзалы матурмы?
— Ярыйсы.
— ә Мәскәүнеке?
— Мәскәүнеке дә әйбәт.

7) — Кадрия, авылыгызның клубы зурмы?
— Зур. Матур да.
— Спорт залы бармы?
— әлбәттә, бар.

VI. Эш — работа
Эшлә-ргә — работать

Профессии — һөнәрләр:

Сатучы — продавец 
Укытучы (апа) — учительница 
Нефтьче — нефтяник Укучы — ученик
Спортчы — спортсмен Төзүче — строитель
Шахматчы — шахматист Язучы — писатель
Тегүче — портниха, портной
Табиб (ә) — врач (женщина-врач)
Ташчы — каменщик Рәссам — художник
Көтүче — пастух Балыкчы — рыбак

а) әнием мәктәптә эшли. Ул — укытучы.
б) Апам кибеттә эшли. Ул — сатучы.
в) Абыем фирмада эшли. Ул — төзүче.
г) Апам — Казанда. Ул — язучы.
д) Бабаем колхозда эшли. Ул — көтүче.
е) әнием клиникада эшли. Ул — табибә.
ж) Дустым Камил Америкада. Ул — рәссам.

Диалоглар

а) — Марат, әтиең кайда эшли?
— Мәктәптә.
— Ул укытучымы?
— әйе.
ә) — Гөлназ, әниең кайда эшли?
— Кибеттә.
— Ул директормы?
— Юк. Сатучы.
б) — Айрат, абыең кайда эшли?
— Фирмада.
— Прорабмы?
— Юк. Төзүче. Ташчы.
в) — Алмаз, апаң кем?
— Ул — табибә. Клиникада эшли.
— Кайда?
— Саратовта.
г) — Кадрия, әбиең кайда?
— Авылда.
— Ул эшлиме?
— Юк. Ул пенсиядә.

д) — Фәридә, энең бармы?
— Бар.
— Исеме ничек?
— Булат.
— Кайда эшли?
— Банкта.
— Кем?
— Программист.
д) — Галия ханым, сеңлегез Германиядән кайттымы?
— Кайтты. Дүшәмбедә.
— Ул хәзер эшлиме?
— әйе. Эшли.
— Кайда?
— Консерваториядә.
— Ул пианистмы?
— әйе.

VII. башкала — столица

Татарстанның башкаласы — Казан.
Россиянең башкаласы — Мәскәү.
Башкортостанның башкаласы — Уфа.
Чувашстанның башкаласы — Чабаксар.
Мари Элнең башкаласы — Йошкар-Ола.
Удмуртиянең башкаласы — Ижевск.
үзбәкстанның башкаласы — Ташкент.
Кыргызстанның башкаласы — Бишкек.
Германиянең башкаласы — Берлин.
Франциянең башкаласы — Париж.

VIII. Союзы:
1) һәм — и

а) Бабай һәм әби — Казанда.
әни һәм әти — авылда.
Апа һәм абый — Мәскәүдә.
Сеңелем һәм энем — шәһәрдә.
ә) Марат һәм Камил — студентлар.
Айдар һәм Рөстәм — укучылар.
Айрат абый һәм Азат абый — төзүчеләр.
Гүзәл апа һәм Алсу апа — укытучылар.
б) Тукай һәм җәлил — шагыйрьләр.
Чайковский һәм Салих Сәйдәшев — композиторлар.
Гата Камский һәм Гарри Каспаров — шахматчылар.
Рудольф Нуриев һәм Ирек Мөхәммәтов — балет артистлары.
Бакый Урманче һәм Чынгыз Ахмеров — рәссамнар.
в) Авылның клубы зур һәм матур.
Шәһәрнең паркы кечкенә һәм матур.
Бүген көн салкын һәм болытлы.
Кичә көн җылы һәм аяз иде.

2) Ләкин — но, однако
Бүген кояш, ләкин җылы түгел.
Бүген салкын, ләкин җил юк.
Бүген болытлы, ләкин яңгыр юк.
Китабым бар, ләкин портфелем юк.
Альбомым бар, ләкин карандашым юк.
Сумкам бар, ләкин көзгем юк.
Студентлар бар, ләкин укытучы юк.
Галиянең абыйсы бар, ләкин энесе юк.
Маринаның бабасы бар, ләкин әбисе юк.
Гүзәлнең телефоны бар, ләкин номеры миндә юк.

3) Белән — союз и
Белән — предлог с, на

а) әни белән әти театрда.
Галия белән Гөлназ Германиядә.
Кадрия белән әлфия магазинда.
Фәридә белән Булат эштә.
ә) Мин әти белән театрга бардым.
Кызы әнисе белән кибеткә барды.
Галия дусты белән музейга барды.
Майкл белән Рик ресторанга бардылар.
Айрат белән Алмаз Мәскәүгә киттеләр.
әни белән әти авылга киттеләр.
Абый белән сеңлем Актанышка киттеләр.
Илдар белән әлфия безгә килделәр.
Кадрия белән Роза аларга килделәр.
б) Мин эшкә автобус белән бардым.
Ул театрга троллейбус белән барды.
Син базарга машина белән бардыңмы?
әти авылга автобус белән кайтты.
Азат абый Уфага поезд белән китте.
Маргарете Казанга самолет белән килде.
Камил университетка такси белән килде.
Туристлар Казанга теплоход белән килделәр.

IХ. Ал — бери, возьми

1. а) — Азат, бу китап матур. Ал!
— Ярый. Рәхмәт, Алсу.
ә) — Гөлназ, бу көзге матур! Ал!
— Юк. Кирәк түгел.
б) — Галия, бу сумка зур. Ал!
— Юк, кирәк түгел. Миндә бар.
в) — Камил, почтага бар әле, "Татарстан" журналы ал әле.
— Ярый.

г) — әни, Камил почтага бардымы?
— Барды.
— Журнал алдымы?
— Белмим, кызым.
д) — Гүзәл, кибеткә бардыңмы?
— Бардым.
— Нәрсә алдың?
— Китап алдым.
— Ничә сум?
— 20 мең сум.
е) — әлфия, кызлар кибеткә бардымы?
— Бардылар.
— Нәрсә алдылар?
— Гүзәл китап алды, Айгөл сумка алды, Алсу тарак алды, әнисә портфель алды.
— ә син нәрсә алдың?
— Мин зур һәм матур альбом алдым.

БИРЕМНӘР

1. Тәрҗемә итегез:
Абый Укучы
Апа Шагыйрь
Энем Сатучы
Сеңелем Төзүче
Туган Рәссам
Ләкин Табиб
Исем Көтүче
һәм Белән
Кемнең Башкала
Эш Ал
Туган көн Кил
Эшли Кит
Ташчы Кайт
Укытучы Бар

2. Татарча языгыз:

Родной, родственник Каменщик
Младший брат Работа
Старшая сестра И
Учитель Имя
Продавец Но, однако
Работает Ученик
Художник С
Младшая сестра Возьми
День рождения Столица
Поэт Уходи
Врач Приезжай

3. җавап бирегез:

а) Алмаз кем? Алмаз — Галиянең абыйсы.
Галия кем? Галия — ...

ә) Айрат кем? Айрат — Гүзәлнең энесе.
Гүзәл кем? Гүзәл — ...

б) Айрат абый кем? Айрат абый — Маратның әтисе.
Марат кем? Марат — ...

в) Гөлназ кем? Гөлназ — Гүзәлнең апасы.
Гүзәл кем? Гүзәл — ...

г) Галия апа кем? Галия апа — Айрат һәм Гүзәлнең әнисе.
Айрат һәм Гүзәл кемнәр? Айрат һәм Гүзәл — ...

4. Дайте полные ответы:

— Абыегыз Мәскәүдән кайттымы?
— Апагыз авылга киттеме?
— әниегез һәм әтиегез театрга бардылармы?
— Галия белән Гүзәл авылдамы?
— әтиегезнең әтисе исәнме?
— әниегезнең әнисе исәнме?
— әниегезнең туганнары исән-саумы?
— Абыегызның машинасы зурмы?

Коммуникатив биремнәр.
1. Спросите у Азата, есть ли у него бабушка.
— дедушка.
— старшая сестра.
— младшая сестра.
— старший брат.
— младший брат.
— родственники в деревне.
— родственники в городе.

2. Спросите у Азата, где работают его мама.
— его отец.
— старший брат.
— младший брат.
— старшая сестра.
— младшая сестра.

3. Узнайте у Азата, как зовут его маму.
— папу.
— бабушку.
— дедушку.
— старшего брата.
— младшего брата.
— старшую сестру.
— младшую сестру.

4. Спросите у Марата, с кем он ходил в кино.
— в театр.
— на базар.
— в магазин.

5. Спросите у Булата, на чем он ездил на работу.
— в деревню.
— в Москву.
— в Германию.

Дәрес бетте. Сау булыгыз.

Габдулла Тукай - в татарской литературе занимает такое же место, как Пушкин в русской. Габдулла Мухамедгарифович Тукаев, тат. Ğabdulla Tuqay, Ğabdulla Mөxəmmətğərif uğlı Tuqayev, Габдулла Тукай, Габдулла Мөхәммәтгариф улы Тукаев, عبدالله توقاي‎) (14 апреля (26 апреля) 1886, деревня Кушлауч Казанской губернии (ныне Арский район Татарстана) — 2 апреля (15 апреля) 1913, Казань) — выдающийся татарский народный поэт, литературный критик, публицист и переводчик.

*****

УНЫНЧЫ ДƏРЕС

Исәнмесез!

I. 1. Минем мой; у меня

Айрат — минем дустым. Минем бер дустым бар.
Галия — минем коллегам. Минем коллегаларым күп.
Алмаз — минем танышым. Минем Чаллыда танышым бар.
Гөлназ — минем сеңелем. Минем сеңелем юк.
Айдар — минем абыем. Минем ике абыем бар.
Камил — минем энем. Минем кечкенә энем юк.

а) — Минем бүген туган көнем. Безгә кил, Гөлназ.
— Ярый. Рәхмәт.
ә) — Айрат, таныш бул, бу — минем әнием. Исеме — Галия ханым.
— Мин бик шат, Галия ханым.
— Мин дә.
б) — Таныш булыгыз, дуслар. Бу — минем абыем. Исеме — Ар тур.
— Без бик шат, Артур.
— Мин дә.
в) — Сәгать ничә, Камил?
— Минем сәгатем юк.
— Шулаймыни?
— әйе.
г) — Минем концертка билетым юк. Кемдә бар?
— Миндә. Кирәкме?
— Кирәк.
— Ничә сум?
— Егерме мең.
— Мә!
— Рәхмәт.

2. Синең — твой, у тебя

а) — Синең сәгатең бармы, Камил?
— Бар.
— Сәгать ничә, әйт әле!
— Сигезенче ярты.
ә) — Синең әтиең кайда эшли, Рөстәм?
— әтием — инженер.
б) — Синең абыең бармы, Галия?
— Бар.
— Ул кайда эшли?
— Банкта.
— Кем ул?
— Экономист.
в) — Синең Америкада дусларың бармы?
— Бар.
— Исемнәре ничек?
— Джон, Билл, Майкл.
— Алар кемнәр?
— Студентлар.
г) — Синең стипендияң ничә сум, Артур?
— Стипендия күп түгел, сиксән мең.
— Бик аз!
— Ярый инде.
д) — Минем абыем — шофер.
— Синең абыең кем?
— Минем абыем төрек фирмасында эшли. Ул — программист.
— Яхшы.
е) — Синең квартираң Казандамы?
— Юк, районда.
— Квартираң зурмы?
— Зур түгел.

3. Аның — его,ее ; у него,у нее

а) — Абыең кайттымы, Рөстәм?
— Кайтты.
— Аның телефоны бармы?
— Бар.
— әйт әле.
— 76-32-94.

ә) — Кадрия, синең әниең исән-саумы?
— Рәхмәт, исән-сау.
— Аның апасы исәнме?
— Рәхмәт. Исән-сау.
— әниең авылда яшиме?
— әйе. Авылда.
б) — Камил, Рамил кайда?
— Ул эштә.
— Аның телефоны бармы?
— Бар.
— Ничек?
— 32-17-43.
в) — Рөстәм, сәлам! Айрат бармы?
— Юк.
— Аның компьютеры бармы?
— Бар. Кирәкме?
— Кирәк.
г) — Артур, Камилнең машинасы бармы?
— Бар.
— Нинди марка?
— "Волга".
— Аның машинасы матурмы?
— Бик матур.
— Миңа хәзер машина кирәк. Камилгә әйт әле.
— Ярый.

4. Безнең — наш; у нас

а) — Безнең әнинең бүген туган көне!
— Кемнәр килә?
— Абыебыз килә. Апабыз килә. Энебез дә килә. Сеңлебез дә килә.
— Шәп!
ә) — Безнең университетта спортзал бик зур.
— Матурмы?
— Ярый.
б) — Безнең абый иртәгә Финляндиягә китә.
— Кайчан?
— "Татарстан" поезды белән Мәскәүгә китә. Мәскәүдән Хельсинкига да поезд белән бара.
— Синең абыең кем?
— Абыем — артист. Ул татар театрында эшли.
в) — Безнең магазин матур!
— Безнең магазин кечкенә.
— Безнең магазин зур!
5. Сезнең — ваш, у вас
а) — Сезнең телефоныгыз бармы?
— Безнең телефон юк әле. Безнең әниләрнең телефоны бар.
— Ничек?
— 32-47-85.
ә) — Камил, сезнең машинагыз бармы?
— Безнең машина бар.
— Машинагыз нинди?
— "Жигули".
б) — Камил, исәнмесез!
— Сәлам, Гөлназ!
— Хәлләрегез ничек?
— әйбәт. Сезнең ничек?
— Безнең дә хәлләр ярыйсы.
в) — Артур, сезнең шәһәр матурмы?
— Бик матур.
— ә Казан матурмы?
— Казан матуррак.
г) — Айрат, сезнең телефон ничек?
— 36-51-98.
— ә сезнеке ничек?
— Безнең — 32-47-56.

6. Аларның — их; у них

а) — Безгә кичә Америкадан студентлар килде.
— Шулаймыни?! Аларның Казанда дуслары бармы?
— Бар.
ә) — Таныш булыгыз! Бу Камил белән Айрат. Бу — аларның әнисе — Галия апа.
— Мин бик шат.
— Без дә.
б) — Безгә Италиядән туристлар килде.
— Алар кемнәр?
— Бизнесменнар, адвокатлар, банкирлар...
— Аларның гиды бармы?
— Юк. Гид Казаннан була.
в) — Кызлар, таныш булыгыз. Бу — Артур, бу — Айрат. ә бу — аларның укытучысы Рөстәм.
— Без бик шат.
— Без дә.

II. Яме? — ладно?

а) — Улым, син магазинга бар, яме?
— Ярый, әни.

ә) — Кызым, син аш пешер, яме?
— Ярый, әни.
б) — Рөстәм, син салат яса, яме?
— Ярар, әни.
в) — Саша, син чәй яса, яме?
— Ярый, Галия апа.

III. 1. Миңа —мне

а) — Гафу итегез, миңа Айрат кирәк. Ул бармы?
— Бар. Рәхим итегез.
— Рәхмәт.
— Айрат, Рөстәм авылдан килдеме?
— Килде.
— Ярый. Рәхмәт.
б) — Дуслар, миңа хат килде. Мәскәүдән. Мин хәзер — кандидат.
— О-о-о! Шәп!
в) — Миңа ике кило май, бер кило шикәр үлчәгез әле.
— Ярый.
— Рәхмәт.
г) — Миңа бер күмәч бирегез әле.
— Ярый.
— Рәхмәт. Ничә сум?
— Ике мең дүрт йөз сум.
д) — Миңа ике батарея кирәк. Бирегез әле.
— Рәхим итегез.
— Рәхмәт.

2. Сиңа — тебе

а) — Камил, сиңа акча кирәкме?
— Кирәк.
— Күпме?
— 200 мең сум.
ә) — Рөстәм, сиңа костюм кирәкме?
— Кирәк. Кайда бар?
— Магазинда?
— Кайда?
— Универмагта.
б) — Галия, сиңа фотоаппарат кирәкме?
— Юк кирәк түгел. Рәхмәт. Акчам юк.
в) — Айрат, кичә сиңа Камил килде.
— Нәрсә бар?
— Берни юк. Камил сиңа китап бирде.
— Рәхмәт. Бик яхшы китап!
г) — Саша, сиңа газета бирделәр.
— Кем бирде?
— Рөстәм.
— Яхшы.

3. Аңа — ему, ей

а) — Дуслар! Таныш булыгыз! Бу — Дороти. Ул Германиядән, Берлиннан. Аңа егерме бер яшь.
— Мин бик шат.
— Без дә.
ә) — Сиңа ничә яшь, Алмаз?
— Миңа егерме яшь. ә сиңа?
— Миңа унсигез яшь.
— Син миннән кечкенәрәк.
— ә син миннән зуррак.
б) — Сиңа теге китап кирәкме?
— Миңамы?
— әйе, сиңа.
— Кирәк. Бир әле.
— Мә.
в) — Камил, син Коляларга бардыңмы?
— Бардым.
-
г) — Алсу, сиңа сумка кирәкме?
— Миңа кирәк түгел, аңа кирәк.
— Кемгә?
— Гөлназга.

4. Безгә — нам, к нам
а) — Кызлар, сезгә нәрсәләр кирәк?
— Безгә көзге кирәк.
— Безгә тарак кирәк.
— Безгә сумка кирәк.
— Безгә альбом кирәк.
— Безгә китап кирәк.
ә) — Дуслар, безгә Англиядән бер әфәнде килде.
— Кем ул?
— Ул — лингвист.
— Аның исеме ничек?
— Джон Смит.
— Аңа ничә яшь?
— 47 яшь.
— Аның Казанда дуслары күпме?
— Күп түгел, ләкин бар.
— Ул ничә көнгә килде?
— Бер айга.
— Бик яхшы.
б) — Улым, авылдан туганнар килде. Кибеткә бар әле.
— Безгә магазиннан нәрсәләр кирәк, әни?
— Безгә, улым, балык, сыр, конфет, торт кирәк. Бар әле, улым.
— Хәзер, әни.
— Ай, рәхмәт, улым.

5. Сезгә — вам, к вам

а) — Сезгә акча кирәкме?
— әлбәттә.
ә) — Сезгә бүген кем килде?
— Авылдан бабай килде.
б) — Алло, Сезгә кем кирәк?
— Миңа профессор Закиров кирәк.
— Ул хәзер юк әле. Директорга китте.
— Гафу итегез!
— Берни түгел!
в) — Сезгә премия бирделәрме?
— әйе. ә сезгә?
— Безгә — юк...
г) — Сезгә әниегез нәрсә пешерде?
— Ит, ботка, шулпа пешерде. Салат та ясады.
— Яхшы!

6. Аларга — им, к ним

а) — Галия ханым, бу журналистлар — безгә.
— Аларга кем кирәк?
— Директор кирәк.
— Директор юк әле. Ул Министрлар Кабинетында.
— Сәгать ничәдә китте?
— Сәгать унда.
— Гафу итегез.
ә) — Бүген әти белән әнинең юбилее.
— Нәрсә алдыгыз?
— Сервиз.
— Ничә сумга?
— Дүрт йөз илле мең сумга.
— Бик яхшы.
б) — Апалар Казандамы, Рөстәм?
— әйе. Аларга бер абый килде. Ул — әтинең дусты. Авылдан.
— Шулаймыни?
— әйе.

7. Кеше — человек

а) — Бу кеше кем, Рөстәм?
— Ул инженер-программист.
— Кайда эшли?
— Институтта.
— Ул безгә бик кирәк. Аның телефоны бармы?
— Бар.
ә) — Теге кеше кайдан?
— Ул — Англиядән.
— Ул Казанда нәрсә эшли?
— Ул конференциягә килде.
— Университеткамы?
— әйе.
б) — Марат, бу нинди кешеләр?
— Бу — алман студентлары.
— Алар кайдан?
— Гиссеннан.
— Алар күпме?
— Күп түгел, тугыз кеше.
— Ничә айга килделәр?
— Бер айга.

Сөйләшәбез!

а) — Хәерле көн, Азат әфәнде!
— Исәнмесез, Марат әфәнде!
— Хәлләрегез ничек?
— Бик яхшы. Рәхмәт.
— Азат әфәнде, Сез кичә театрга бардыгызмы?
— әйе. Бардык.
— Кем белән?
— Улым һәм кызым белән.
— Сезнең урыннар ничәнче рәттә иде?
— Сигезенче рәттә.
— О-о-о! Яхшы.
ә) — Алсу, сәлам!
— Cәлам, Камил!
— Алсу, сиңа бу китап кирәкме?
— Бик кирәк! Ул китап кайда бар?
— Кибеттә.
— Ничә сумга алдың?
— Унбиш меңгә.
— Камил, миңа да ал әле, яме.
— Ярый, Алсу.
— Рәхмәт. Сау бул!
— Сау бул!
б) — Гөлназ, синең апаң бармы?
— Бар.
— Аңа ничә яшь?
— Егерме сигез.
— Аның исеме ничек?
— Гөлнара.
— Ул эшлиме?
— әйе, эшли.
— Кайда?
— Университетта.
— Ул — укытучымы?
— әйе.
— Яхшы.

БИРЕМНƏР

1. Тәрҗемә итегез:

миңа безгә
аңа синең
кеше яме
эшли аларның
сезгә сезнең
минем сиңа
аның аларга

2. Татарча языгыз:

мой тебе
твой ко мне
у меня к тебе
у тебя ему
его ей
наш к нему
у него к ней
у нас нам
у вас вам
их к нам
ваш к вам
у них им
ладно? к ним
мне человек

3. җавап бирегез:

— Синең исемең ничек?
— Синең дустың бармы?
— Аның исеме ничек?
— Аның дусты Казаннанмы?
— Минем костюмым матурмы?
— Аның телефоны бармы?
— Безнең шәһәр матурмы?
— Сезнең авылыгыз кечкенәме?
— Аларның машинасы бармы?
— Аларның бабайлары кайда?
— Миңа телеграмма юкмы?
— Сиңа сәгать кирәкме?
— Сиңа чәй кирәк түгелме?
— Аңа ничә яшь?
— Безгә бүген кем килде?
— Сезгә акча кирәкме?
— Сезгә кичә кем килде?
— Аларга дуслары килдеме?
— Бу кеше кем?
— Теге кеше кайдан?
— Бу нинди кешеләр?

Коммуникатив биремнәр.

1. Спросите Антона, есть ли у Азата сестра.
2. Спросите Антона, есть ли у Рустама старший брат.
3. Спросите Антона, есть ли у Булата машина.
4. Спросите Антона, есть ли у них родственники в деревне.
5. Спросите Антона, есть ли у Алмаза компьютер.
6. Спросите Антона, есть ли у Айрата телефон.
7. Спросите у Артура, сколько ему лет.
8. Спросите у Айрата, сколько лет его другу Рустему.
9. Спросите брата, кто к нам приходил утром.
10. Спросите Камиля, кто пришел к нему.
11. Спросите у Артура и Алмаза, кто пришел к ним.
12. Расскажите о себе по данному образцу:

Мин — Фәридә Закирова. Миңа 20 яшь. Мин банкта эшлим. әнием — укытучы, әтием — табиб. Алар авылда. Апам бар. Аның исеме — Гөлназ. Абыем бар. Аның исеме — Алмаз. Ике энем бар. Алар — укучылар. Безнең әби һәм бабай бар. Алар да авылда.

Дәрес бетте. Сау булыгыз!

*****