Об Исфагане из википедии
اِصْفَهانْ (پارسی میانه: اسپهان) شهری باستانی در مرکز ایران است که به فاصله ۴۲۰ کیلومتری جنوب تهران، پایتخت ایران، قرار دارد.
Esfahaan(paarsi-ye miyaane: espahaan) shahr-i baastaani dar markaz-e iraan ast ke be faasele-ye chahaar sad-o bist kilumetri jonub-e tehraan, paayetakht-e iraan, gharaar daarad.
Исфаган (среднеперсидское: эспаhaan) древний(им) город(ом) в центре Ирана является, который на расстоянии 420 километров к югу от Тегерана, - столицы Ирана, находится.
شهر اصفهان، مرکز استان اصفهان و نیز مرکز شهرستان اصفهان است، و در فرهنگ ایرانی به «نصف جهان» مشهور شده‌است.
Shahr-e esfahaan, markaz-e ostaan-e esfahaan va niz markaz-e shahrestaan-e esfahaan ast, va dar farhang-e iraani be “nesf-e jahaan” mashur shode ast.
Город Исфаган, центр(ом) провинции Исфаган а также центр(ом) района Исфаган является, и в иранской культуре под (именем) «половина мира» известен.
به لحاظ جمعیت بعد از تهران و مشهد سومین شهر بزرگ ایران می‌باشد.
Be lahaaz-e jam’iyat ba’ad az tehraan va mashhad sevvomin shahr-e bozorg-e iraan mibaashad.
С точки зрения населения после Тегерана и Мешхеда третим по величине городом Ирана(третий город большой Ирана) является.
این شهر طبق سرشماری نفوس و مسکن، در سال ۱۳۸۵، ۱٬۵۸۳٬۶۰۹ نفر جمعیت داشته‌است.
In shahr tebgh-e sarshomaari-ye nofus-o maskan, dar sal-e hezaar-o si sad-o hashtad-o panj, yek milyon-o pansad-o hashtad-o se hezaar-o shesh sad-o noh nafar jam’iyat daashte ast.
Этот город, согласно переписи населения и недвижимости в 1385 году (по солн. кал.), 1583609 человек население имеет.
این شهر از دیرباز از مهمترین مراکز شهر نشینی در فلات ایران بوده‌است.
In shahr az dirbaaz az mohemtarin maraakеz-e shahrneshini dar falaat-e iraan bude ast.
Этот город издавна (одним) из важнейших центров урбанизации на иранском плато являлся.
بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که تعدادی از آنها بعنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده‌است.
Banaahaa-ye taarikhi-ye motte’aded-i dar shahr vojud daarad ke te’edaad-i az aanhaa be onvaan-e miraas-e tarikhi dar yunesko be sabt reside ast.
Строения исторические многочисленные в городе существуют, некоторое число из которых зарегистрировано в Юнеско как памятники исторического наследия. (,что некоторое число из них к титулу наследия исторического в Юнеско к регистрации достигло.)
اصفهان در منطقه‌ای نیمه‌کویری در مرکز ایران و در کنار رودخانهٔ زاینده‌رود قرار گرفته، و از مراکز گردشگری، فرهنگی و اقتصادی ایران است.
Esfahaan dar mantaghe-i nimekaviri dar markaz-e iraan va dar kenaar-e rudkhaane-ye zaayanderud gharaar gerefte, va az maraakez-e gardeshgari, farhangi-o eghtesaadi-ye iraan ast.
Исфаган в местности полупустынной в центре Ирана и возле реки Заяндеруд расположен, и (одним) из центров туристических, культурных и торговых Ирана является.
آب و هوای آن معتدل و دارای فصول منظم است.
Aab-o havaa-ye aan mo’atadel va daaraa-ye fosul-e monazzam ast.
Климат его умеренный и обладает сезонами равномерными.
پیرامون واژه
Piraamun-e vaazhe
Касательно (вокруг) слова
شهر اصفهان از روزگاران کهن تا کنون به نامهای: صفاهان، صفویان، پارتاک، پارک، پاری، پاریتاکن، پرتیکان، جی، دارالیهودی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، نصف جهان و یهودیه سرشناس بوده‌است.
Shahr-e esfahaan az ruzgaaraan-e kohan taa konun be naamhaa-ye: sefaahan, safaviyaan, paartaak, paark, paarei, paaritaaken, partikaan, jei, daaraalyahudi, rashurjei, sepaahan, sepaane, shahrestaan, sefaahun, gaabaa, gaabiyaan, gaabiye, gabei, gei, nesf-e jahaan va yahudiye sarshenaas bude ast.
Город Исфаган с времен древних до теперь под именами: … известен был.
بیشتر نویسندگان بر این باورند که چون این ناحیه پیش از اسلام، به ویژه در دوران ساسانیان، مرکز گردآمدن سپاه بود و سپاهیان مناطق جنوبی ایران، مانند بختیاری، فارس، خوزستان، سیستان و...
Bishtar-e nevisandegaan bar in baavarand ke chun naahiye pish az eslaam, be vizhe dar douraan-e saasaaniyaan, markaz-e gardaamadan-e sepaah bud va sepaahiyaan-e manaategh-e jonubi-ye iraan, maanand-e bekhtiyaari, faars, khuzestaan, sistaan o…
Большинство писателей в том уверены (верящие есть), что поскольку местность до ислама, в особенности в эпоху Сасанидов, центром сбора войска была, и военные (из) регионов южных Ирана, таких как Бехтияри, Фарс, Хузестан, Систан и…(т.д)
در این ناحیه گرد آمده و به سوی محل نبرد حرکت می‌کردند، آنجا را «اسپهان» گفته، سپس عربی شده و به صورت «اصفهان» درآمده‌است.
dar in nahiye gerd aamade va be su-ye mahall-e nabard harekat mikardand, aanhaa-ra “espahaan” gofte, sepas arabi shode va be surat-e “esfahaan” dar aamade ast.
в этом районе собирались и в сторону места битвы двигались, их (места) «военными» называли ([на] них сказано), потом (слово) арабским стало и к виду «эсfаhaaн» пришло.
این شهر دارای واژگان کهن تری است که با نام کنونی آن، هیچ‌گونه پیوندی ندارد، مانند: گابیان، گابیه، جی، گبی، گی، گابا.
In shahr daaraa-ye vaazhegan-e kohantar-i ast ke baa naam-e konuni-ye aan, hichgune peivand-i nadaarad, maanand-e gaabiyaan, gaabiye, jei, gabey, gey, gaabaa.
Этот город обладает более древними именами (словами), которые с нынешним названием, никакой связи не имеют, такие как,…
تاریخ
Tarikh
История
در طول تاریخ به آسانی نمی‌توان رد شهر اصفهان را بطور پیوسته دنبال نمود.
Dar tul-e tarikh be aasaani nemitavaan radd-e shahr-e esfahaan raa betour peivaste dombal nemud.
В течении истории с легкостью невозможно проследить развитие города в непрерывности (следами города Исфагана так чтобы непрерывно пройтись).
هر چند اصفهان در مرکز فلات ایران قرار داشت.
Har chand esfahaan dar markaz-e folaat-e iraan gharaar daasht.
В любом случае Исфаган в центре иранского плато находился.
به علت آنکه در دوران پیش از اسلام گرانیگاه شاهنشاهی‌های هخامنشی تا ساسانی، قلمرو غربی این شاهنشاهی‌ها بود، این شهر در کانون توجه این دودمان‌ها قرار نداشت.
Вe ellat-e aanke dar douraan-e pish az eslaam geraanigaah-e shaahneshaahihaa-ye hakhaamaneshi taa saasaani, ghalamrou-e gharbi-ye in shaahneshaahihaa bud, in shahr dar kaanuun-e tavajjoh-e in dudmaanha gharaar nadaasht.
По причине того что в доисламские времена центром притяжения царств (от) Ахеменидов до Сасанидов, западным владением этих царств был, этот город в фокусе внимания этих династий не пребывал.
در طول تاریخ تا دوران اسلامی می‌توان در محل فعلی شهر اصفهان ردپای شهرهای مختلفی تحت نامهای مختلف، محلهای مختلف و حتی مردمان متفاوتی را پی‌گیری نمود.
Dar tul-e taarikh taa douraan-e eslaami mitavaan dar mahall-e fe’eli-ye shahr-e esfahaan radpaa-ye shahrhaa-ye mokhtalef-i taht-e naamhaa-ye mokhtalef, mahalhaa-ye mokhtalef va hatta mardomaan-e motefaavet-i peygiri nemud.
В течении истории до исламской эпохи можно на месте нынешнего города Исфагана следы городов различных под именами разными, (в) местах разных и даже разных народов установить.
اصفهان کنونی در قدیم گابای (همان گی و جی بعدی) نام داشت و در آغاز مرکز قبیله پَرِتاکِن (که نام فریدن از آن به‌جا مانده) بوده‌است. پرتاکن یکی از شش قبیله مادها بودند.
Esfahaan-e konuni dar ghadim gaabaay(hamaan gey o jei-ye ba’adi) naam daasht va dar aaghaaz markaz-e ghabile-ye paretaaken(ke naam-e faridan az aan be jaa maande) bude ast.
Нынешний Исфаган в древности Габeй (также Гей и Джей в последующем) назывался и вначале центром племени Паретакен (что имя Фаридан от них сохранилось) был.
به نظر می‌آید نام اسپهان (به معنی جایگاه ارتش) از روزگار ساسانیان به بعد جایگزین نام گی شده‌باشد.
Be nazar miaayad naam-e esfahaan(be maani-ye jaayegaah-e artesh) az ruzgaar-e saasaaniyaan be ba’ad jaaygozin-e naam-e gey shode baashad.
На ум приходит, (что) имя Исфаган (в значении «местоположение армии») со времени Сасанидов и после вместо(заменой) названия Гей стало.
آن‌گونه که در سرگذشت‌نامه‌ها آمده، سواره‌نظام ساسانی به هنگام صلح در سبزه‌زارهای پیرامون اسپهان به‌ویژه در بخش غربی این شهر تا دامنه‌های کوه‌ها و سرچشمهٔ زاینده‌رود استقرار می‌یافت.
Aan gune ke dar sargozashtnaamehaa aamade, savaarenezaam-e saasaani be hengaam-e solh dar sabzezaarhaa-ye piraamun-e espahaan be vizhe dar bakhsh-e gharbi-ye in shahr taa daamanehaa-ye kuhhaa o sarcheshme-ye zaayanderud esteghraar miyaaft.
Как говорится в летописях (тем способом что в летописях приведен), конница(верховая армия) Сасанидов в мирное время (во время мира) в степях вокруг Испагана в особенности в западной части этого города до подножий гор и источника Заяндэруд базировалась.
اسپهان از آنجا که ولیعهدنشین ساسانیان بود امتیازی نسبت به شهرهای ایران آن زمان به‌دست آورد.
Espahaan az aanjaa ke vaali’ahdneshin-e saasaaniaan bud emtiyaaz-i nesbat be shahrhaa-ye iraan-e aan zamaan be dast aavord.
Из-за того, что Исфаган регентством Сасанидов был преимущество относительно других городов Ирана того времени заполучил.
در زمان ساسانیان گاه اسپهان و گاه ارمنستان ولیعهدنشین شاهنشاهی ایران بود ولی اسپهان این امتیاز دیگر را نیز داشت که نشیمن‌گاه و قلمرو نفوذ واسپوهران یا اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی صاحب نفوذ در پادشاهی نیز بود.
Dar zamaan-e saasaaniyaan gaah-e espahaan o gaah-e armanestaan vaali’ahdneshin -e shaahneshaahi-ye iraan bud vali espahaan in emtiyaaz-e digar-raa niz daasht ke neshimangaah o ghalamrou-e nofuz-e vaspuharaan ya a’azaa-ye haft khaanevaade-ye bozorg-e iraani saaheb-e nofuz dar paadeshahi niz bud.
Во времена Сасанидов место Исфагана и место Армении регентствами царства иранского были, но Исфаган то преимущество другое ещё имел, что (будучи) резиденцией и территорией влияния Вашпухаран или членов семи больших иранских семей, также обладал влиянием в царстве.
هر چند در دوران اسلامی منطقه جغرافیایی اطراف شهر نام اَسپاهان که نام تقسیم بندی حکومتی زمان ساسانیان بوده‌است را حفظ کرده‌است.
Har chand dar douraan-e eslaami mantaghe-ye jograafiyaayi-ye atraaf-e shahr naam-e espaahaan ke naam-e taghsim bandi-ye hokumati-ye zamaan-e saasaaniyaan bude ast raa hefz karde ast.
В любом случае, в исламскую эпоху, географическая местность окрестностей города, название Исфаган, которое именем перенятым от правления времени Сасанидов было, сохранила.
در هنگام حمله اسکندر مقدونی به ایران، این شهر مرکز گابیوها بوده‌است و از آن تحت عنوان گابای یا تاباینام برده شده‌است.
Dar hengaam-e hamle-ye eskandar-e maghduni be iraan, in shahr markaz-e gaabiyuhaa bude ast va az aan taht-e onvaan-gaabaay yaa taabaay naam bude shode ast.
Во время нашествия Александра Македонского в Иран, этот город центром Габийцев был и из-за этого на Габай или Табай поменял название. (к титулу Габай или Табай имя было ставшим)
در سده‌های آغازین اسلامی، منابع اسلامی از دو شهر در مکان فعلی شهر اصفهان نام می‌برند؛ شهری بنام جَی در مکان فعلی محله جی و دیگری شهری در سه کیلومتری غرب جی با نام یهودیه که جمعیتی قابل توجه از یهودیان را در خود جای داده بود.
Dar sadehaa-ye aaghaazin-e eslaami, manaabe’-e eslaami az do shahr dar makaan-e fe’eli-ye shahr-e esfahaan naam mibarand; shahr-i be naam-e jay dar makaan-e fe’eli-ye mahalle-ye jay va digar-i shahr-i dar sekilumetri-ye gharb-e jay baa naam-e yahudiye ke jam’iyat-i ghaabel-e tavajjoh az yahudiyaan raa dar khod jaa-i daade bud.
В первые исламские века, исламский источник два города в нынешней местности города Исфагана называет; город под названием Джай на месте нынешнего района Джай и другой – некий город в трех километрах на запад от Джай по имени Ягудийе который полностью из евреев состоял. (что население полностью из иудеев в себе место давшим был.
عرب‌ها اسپهان را در سال ۲۳ هجری تصرف کردند و این شهر نیز مانند دیگر شهرهای ایران تا آغاز سدهٔ چهارم هجری زیر سلطهٔ اعراب قرار داشت.
Arabhaa espahaan-raa dar saal-e bist o sevvom-e hejri tasarrof kardand va in shahr niz manand-e digar-e shahrhaa-ye iraan taa aaghaaz-e sade-ye chahaarom-e hejri zir-e solte-ye a’araab gharaar daasht.
Арабы Испаган в 23 году по календарю хиджры заняли и этот город также, подобно другим городам Ирана, до начала четвертого столетия (по календарю) хиджры под властью арабов пребывал.
در زمان منصور خلیفهٔ عباسی در دهکدهٔ خشینان (احمدآباد امروزی) کاخی بزرگ بنا شد و بارویی به گرد شهر اصفهان کشیده‌شد و خشینان به جوباره (یهودیه) پیوسته‌شد.
Dar zamaan-e Mansur -e khalife-ye abbasi dar dehkade-ye khoshinaan (ahmadaabaad-e emruzi) kaakh-i bozorg banaa shod va baaruu-yi be gerd-e shahr-e esfahaan keshide shod va khoshinaan be jubaare(yahudiye) peyvaste shod.
Во времена Мансура (из) аббасидских халифов, в районе Хошинан (сегодняшний Ахмадабад) большая крепость была построена и крепостная стена вокруг города Исфагана была протянута и Хошинан был присоединен к Джубаре (Ягудие).
در سال ۳۱۹ ه.ق. مردآویج زیاری اصفهان را آزاد کرد و این شهر را به پایتختی برگزید و جشن سده را با شکوه بسیار در این شهر برپا کرد.
Dar saal-e sisad o nuzdah-e hejri-ye ghamari mardaavij(-e) ziyaari esfahaan-raa aazaad kard va in shahr-raa be paayetakhti bargozid va jashn-e sade-raa baa shokuh-e besyaar dar in shahr barpaa kard.
В 319 году по луннной хиджре Мардавидж Зияри Исфаган освободил и этот город как столицу (к столичности) выбрал и праздник столетия с большим великолепием в этом городе устроил.
در سال ۳۲۷ قمری این شهر به دست رکن‌الدوله دیلمی افتاد که وی نیز اصفهان را پایتخت خود قرار داد.
Dar saal-e sisad o bist o haft-e ghamari in shahr be dast-e roknoddoule-ye deylemi oftad ke vey niz esfahaan-raa paayetakht-e khod gharaad daad.
В 327 г. Лунного (календаря) этот город под власть (в руку) Рокноддулы (из) Даяломитов попал, который также Исфаган своей столицей определил.
پس از آن شهر اصفهان پیشرفت پیشین خود را بازیافت و کانون گرد هم آمدن دانشوران و سرایندگان شد.
Pas az aan shahr-e esfahaan pishraft-e pishin-e khod raa baazyaaft va kaanun-e gеrd-e ham aamadan-e daaneshvaraan o saraayandegaan shod.
После этого, город Исфаган свое предыдущее процветание возвратил (снова нашел) и центром собрания ученых и поэтов стал.
در دوره سلجوقی این شهر به عنوان پایتخت سلجوقیان برگزیده شد.
Dar doure-ye seljughi in shahr be onvaan-e paayetakht-e saljughiyaan bargozide shod.
В эпоху Сельджукидов этот город столицей Сельджукидов выбран стал.
اوج شکوفایی اصفهان به زمان صفویان بر می‌گردد؛ هنگامی که شاه عباس کبیر پایتخت صفویه را به این شهر منتقل نمود.
Uj-e shokufaayi-ye esfahaan be zamaan-e safaviyaan barmigardad; hengaami ke shaah abbaas-e kabir paayetakht-e safaviye raa be in shahr mantaghel nemud.
Зенит процветания Исфагана на эпоху Сафавидов приходится (возвращается), во время когда шах Аббас Великий столицу Сафавидов в этот город перенес.
Полный текст без перевода, находится здесь http://fa.wikipedia.org/wiki/
